Дар ҳошияи  татбиқи Стратегияи муқовимат ба экстремизм ва терроризм дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2025

      Терроризм ва экстремизм дар ҷаҳони муосир ба яке аз таҳдидҳои асосии амнияти миллӣ ва байналмилалӣ табдил ёфтаанд. Сингапур, ҳамчун як маркази муҳими молиявӣ ва тиҷоратии Осиёи Ҷанубу Шарқӣ бо назардошти мавқеияти геополитикӣ ва ҷомеаи бисёрфарҳангии худ ба хатарҳои марбут ба терроризм ва экстремизм рӯ ба рӯ мебошад. Гарчанде ки Сингапур нисбат ба баъзе кишварҳо камтар мавриди ҳамлаҳои террористӣ қарор гирифтааст, таҳдидҳои радикализатсия, кибертерроризм ва фаъолияти созмонҳои байналмилалии террористӣ зарурати таҳияи низоми мукаммали ҳуқуқиро барои муқовимат бо ин падидаҳо нишон медиҳанд.

      Сингапур низоми мустаҳками ҳуқуқиро барои муқовимат бо терроризм ва экстремизм таҳия намудааст, ки бо Конститутсияи Сингапур (1965) ва стандартҳои байналмилалии ҳуқуқи инсон ҳамоҳанг аст. Конститутсия озодии баён ва ҷамъомадро кафолат медиҳад, аммо ин озодиҳо дар сурати таҳдид ба амнияти миллӣ маҳдуд карда мешаванд.

      Санади асосии танзимкунанда дар ин соҳа Қонуни амнияти дохилӣ (Internal Security Act, ISA, 1960, бо ислоҳоти минбаъда) мебошад. Ин қонун ба мақомот имкон медиҳад, ки шахсони гумонбар дар фаъолиятҳои террористӣ ё экстремистиро бидуни мурофиаи расмӣ боздошт кунанд, агар онҳо ба амнияти миллӣ таҳдид эҷод кунанд.

ISA якчанд ҷанбаи муҳимро дар бар мегирад:

- Боздошти пешгирикунанда. Мақомот метавонанд шахсони гумонбарро то ду сол боздошт кунанд, ки ин муддат бо тасдиқи вазири дохила тамдид карда мешавад.

- Назорати фаъолияти экстремистӣ. ISA барои пешгирии паҳншавии ғояҳои радикалӣ, аз ҷумла дар муассисаҳои динӣ ва интернет, истифода мешавад.

- Ҷазо барои ҷиноятҳои террористӣ. Қонун барои амалҳои террористӣ, аз қабили маблағгузории терроризм ё ташкили амалҳои зӯроварона, ҷазои сахт пешбинӣ мекунад.

     Илова бар ин, Қонуни муқовимат бо терроризм (Terrorism Suppression of Financing Act, 2002) ба пешгирии маблағгузории терроризм нигаронида шудааст. Ин қонун бонкҳо ва муассисаҳои молиявиро муваззаф мекунад, ки транзаксияҳои шубҳанокро гузориш диҳанд ва ба мақомот имкон медиҳад, ки дороиҳои марбут ба терроризмро мусодира кунанд.

      Ба андешаи олимони ҳуқуқшиноси Сингапур, ин қонунҳо барои таъмини амнияти миллӣ дар шароити таҳдидҳои муосир заруранд. Онҳо таъкид мекунанд, ки муносибати қатъии Сингапур ба терроризм ба нигоҳ доштани суботи дохилӣ ва коҳиши хатарҳои радикализатсия мусоидат кардааст, аммо ҳамзамон ба зарурати ҳифзи тавозуни байни амният ва ҳуқуқи инсон ишора мекунанд.

      Сингапур дар пешгирии радикализатсия ва экстремизм таваҷҷуҳи махсус ба барномаҳои таълимӣ ва маърифатӣ медиҳад. Гурӯҳи машваратии динӣ (Religious Rehabilitation Group, RRG), ки соли 2003 таъсис ёфтааст, барои баргардонидани шахсони радикалишуда ба ҷомеа фаъолият мекунад. Ин гурӯҳ бо шахсони боздоштшуда таҳти ISA кор мекунад ва барномаҳои ислоҳи динӣ ва равоншиносиро пешниҳод мекунад.

      Олимони ҳуқуқшиноси Сингапур барномаҳои RRG-ро ҳамчун як мисоли муваффақи муқовимат бо экстремизм арзёбӣ мекунанд. Онҳо таъкид мекунанд, ки ин барномаҳо на танҳо ба пешгирии радикализатсия мусоидат кардаанд, балки ба бозгашти шахсони радикалишуда ба ҳаёти муқаррарӣ низ кумак расонидаанд.

      Сингапур ба мубориза бо паҳншавии ғояҳои экстремистӣ дар интернет диққати махсус медиҳад. Қонуни муҳофизати интернет (Online Safety Act, 2022) ба мақомот имкон медиҳад, ки платформаҳои онлайнро назорат кунанд ва мундариҷаи экстремистиро нест кунанд. Ширкатҳои технологии Сингапур, аз қабили платформаҳои иҷтимоии байналмилалӣ, муваззафанд, ки бо мақомоти давлатӣ дар пешгирии паҳншавии маводи мамнӯъ ҳамкорӣ кунанд.

      Ба андешаи олимони Сингапур, назорати киберфазо яке аз самтҳои муассири муқовимат бо экстремизм аст, зеро интернет ба воситаи асосии паҳнкунии ғояҳои радикалӣ табдил ёфтааст. Онҳо пешниҳод мекунанд, ки технологияҳои пешрафта, аз қабили зеҳни сунъӣ, барои муайян ва нест кардани мундариҷаи экстремистӣ бештар истифода шаванд.

      Сингапур дар доираи созмонҳои байналмилалӣ ва минтақавӣ, аз қабили СММ, ASEAN ва Иттиҳодияи зидди терроризми глобалӣ (GCTF), фаъолона бо кишварҳои дигар дар мубориза бо терроризм ва экстремизм ҳамкорӣ мекунад. Масалан, Сингапур бо ИМА, Австралия ва Индонезия дар баргузории машқҳои муштараки зиддитеррористӣ иштирок мекунад ва иттилооти иктишофиро бо шарикон мубодила мекунад. Олимони Сингапур таъкид мекунанд, ки ин ҳамкориҳо ба пешгирии хатарҳои трансмиллӣ, аз қабили маблағгузории терроризм, мусоидат мекунанд.

      Сиёсати Сингапур дар муқовимат бо терроризм ва экстремизм, махсусан истифодаи Қонуни амнияти дохилӣ, мавриди баҳс қарор гирифтааст. Созмонҳои байналмилалии ҳуқуқи инсон, аз қабили Amnesty International, изҳор доштаанд, ки боздошти пешгирикунанда бидуни мурофиаи расмӣ метавонад ба поймолшавии ҳуқуқи инсон, аз ҷумла озодии шахс, оварда расонад. Мақомоти Сингапур, дар навбати худ, таъкид мекунанд, ки ин чораҳо барои таъмини амнияти миллӣ дар як минтақаи осебпазири геополитикӣ заруранд.

      Олимони ҳуқуқшиноси Сингапур пешниҳод мекунанд, ки барои коҳиши нигарониҳои марбут ба ҳуқуқи инсон, мақомот бояд шаффофияти татбиқи қонунҳоро афзоиш диҳанд ва механизмҳои мустақили назоратро ҷорӣ кунанд.

      Сингапур низоми мукаммали ҳуқуқиро барои муқовимат бо терроризм ва экстремизм таҳия намудааст, ки қонунгузории миллӣ, созишномаҳои байналмилалӣ ва чораҳои амалиро дар бар мегирад. Андешаҳои олимони ҳуқуқшиноси Сингапур ва мисолҳои мушаххаси ҷавобгарии ҷиноятӣ дар солҳои 2022–2025 нишон медиҳанд, ки ин низом дар пешгирии таҳдидҳо ва нигоҳ доштани суботи дохилӣ натиҷаҳои назаррас ба даст овардааст.

САНГИНЗОДА Дониёр Шомаҳмад

сарходими илмии шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва

Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои Осиё ва Аврупои АМИТ,

доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор.