Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон (ҲХДТ), ки 10 декабри соли 1994 таъсис ёфтааст, яке аз муҳимтарин ниҳодҳои сиёсии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб меравад. Бо раёсати Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ин ҳизб дар тӯли зиёда аз се даҳа нақши калидӣ дар таҳкими истиқлолият, сулҳу субот ва рушди иқтисодиву иҷтимоии кишвар бозидааст. Шеъри Дониёр Сангинӣ ба “Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон” бахшида шудааст, на танҳо як асари адабӣ, балки як ҳуҷҷати фарҳангӣ-сиёсист, ки арзишҳо, ормонҳо ва дастовардҳои ҳизбро дар шакли бадеӣ инъикос мекунад.

     ҲХДТ дар давраи пас аз ҷанги шаҳрвандӣ (1992-1997) ба миён омад, ки Тоҷикистонро ба сулҳу ваҳдати миллӣ ҳидоят кард. Ҳадафҳои асосии ҲХДТ тибқи оинномаи он, сохтмони давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона бо иқтисоди устувор ва беҳдошти некӯаҳволии мардумро дар бар мегирад. Фаъолиятҳои ҳизб ба таҳкими истиқлоли сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ, инчунин тарғиби арзишҳои миллӣ ва ватанпарастӣ нигаронида шудаанд.

     Шеър ҳамчун як василаи таблиғи идеологӣ, ғояҳои ҲХДТ-ро дар шакли рамзӣ ва эҳсосӣ баён мекунад. Он на танҳо ба тавсифи дастовардҳои ҳизб, балки ба таъкиди нақши муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун Пешвои миллат ва роҳнамои кишвар тамаркуз дорад.

Ҳизби Сарвар, ҳизби халқи Тоҷикистон, 

Раҳбараш Пешвои миллат - Оли Раҳмон.

     Ин мисраъҳо мустақиман ба шахсияти Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун раиси ҲХДТ ва Пешвои миллат ишора мекунанд. Истилоҳи "Сарвар" ва "Пешвои миллат" ба унвони расмии Эмомалӣ Раҳмон, ки дар соли 2015 ба ӯ дода шуд, далолат дорад. Ин унвон на танҳо нақши сиёсии ӯро, балки мавқеи фарҳангӣ ва маънавии ӯро дар ҷомеа таъкид мекунад. Калимаи "ҳалқи Тоҷикистон" ба хусусияти فراгир ва мардумсолории ҲХДТ ишора дорад, ки дар оинномаи он ҳамчун ҳизбе, ки манфиатҳои ҳамаи шаҳрвандонро новобаста аз мансубияти миллӣ, дин ё мавқеи иҷтимоӣ ҳимоя мекунад, зикр шудааст. Аз нигоҳи таърихӣ, ин мисраъҳо ба давраи баъди сулҳи соли 1997 ишора мекунанд, ки ҲХДТ таҳти роҳбарии Раҳмон ба як нерӯи пешбарандаи сиёсӣ табдил ёфт.

Дар ҳаёти иҷтимову иқтисоду ҳам сиёсат,

Нақши боризу саодат баҳри инсон.

     Ин мисраъҳо даъвои ҲХДТ-ро барои саҳмгузорӣ дар рушди ҳамаҷонибаи ҷомеа инъикос мекунанд. Аз нигоҳи таърихӣ, ҲХДТ дар татбиқи барномаҳои иқтисодӣ, аз қабили саноатикунонии босуръат ва раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ, нақши муҳим бозидааст. Дар арсаи иҷтимоӣ, ҳизб ба дастгирии гурӯҳҳои осебпазир, аз ҷумла ятимон, маъюбон ва оилаҳои камбизоат, таваҷҷуҳ зоҳир кардааст. Дар сиёсат, ҲХДТ аз соли 2000 аксарияти курсиҳои Маҷлиси Олиро дар ихтиёр дорад, ки ба он имкон медиҳад қонунҳо ва сиёсатҳои муҳимро пеш барад. Истилоҳи "саодат баҳри инсон" ба ҳадафи барномавии ҲХДТ, яъне беҳдошти некӯаҳволии мардум, мувофиқат мекунад.

Бо ҳидоятҳои раҳбар аҳли кишвар,

Мекушояд роҳи иқболро саросар.

     Калимаи "ҳидоятҳо" ба роҳбарии стратегӣ ва дурандешонаи Эмомалӣ Раҳмон ишора мекунад, ки дар барномаҳои ҲХДТ, аз қабили "Истиқлолияти энергетикӣ" ва "Амнияти озуқаворӣ", инъикос ёфтааст. Ифодаи "роҳи иқбол" рамзи пешрафт ва шукуфоии миллӣ аст, ки ҲХДТ онро ҳамчун вазифаи асосии худ эълон кардааст. Аз нигоҳи фаъолият, ҲХДТ тавассути таблиғи сиёсатҳои худ дар сатҳи маҳаллӣ ва миллӣ, инчунин ташкили чорабиниҳои фарҳангӣ ва сиёсӣ, ба монанди ҳамоишҳо ва ҷамъомадҳо, мардумро ба ҳадафҳои муштарак сафарбар мекунад. Ин мисраъҳо инчунин ба таъкиди ҲХДТ ба ваҳдати миллӣ, ки пас аз ҷанги шаҳрвандӣ яке аз дастовардҳои муҳими ҳизб буд, ишора доранд.

Ҳизби нерӯ, ҳизби армону навовар,

Бо дуои Сарвари мо тахти бовар.

     Ифодаи "Ҳизби нерӯ" ба қудрати сиёсӣ ва таъсири ҲХДТ дар ҷомеа ишора мекунад. Тибқи маълумот, ҲХДТ бо дар ихтиёр доштани 51 аз 63 курсии Маҷлиси Олии Тоҷикистон, ҳамчун "ҳизби ҳоким" шинохта мешавад. Калимаи "армон" ба ормонҳои миллии Тоҷикистон, аз қабили истиқлолият, ваҳдат ва шукуфоӣ, ки дар барномаи ҲХДТ таъкид шудаанд, далолат мекунад. "Навовар" ба талошҳои ҲХДТ барои ҷорӣ кардани технологияҳои нав, рушди илм ва таҳкими иқтисод тавассути саноатикунонӣ ишора дорад. Ифодаи "тахти бовар" ба эътимоди мардум ба роҳбарии Эмомалӣ Раҳмон ва ҲХДТ ишора мекунад, ки дар натиҷаи сиёсатҳои муваффақи сулҳовар ва созандагӣ ба даст омадааст. Аз нигоҳи фаъолият, ҲХДТ тавассути чорабиниҳои таблиғотӣ ва ташкили ҳамоишҳо, ба монанди ҷашни 30-солагии таъсисёбӣ дар Исфара, ин эътимодро таҳким мебахшад.

Ин ки моро Оли Раҳмон Пешвоӣ мекунад,

Ҳизби моро то Сурайё раҳнамоӣ мекунад.

     Ин мисраъҳо нақши роҳбарии Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун як шахсияти марказӣ дар пешрафти ҲХДТ ва Тоҷикистон таъкид мекунанд. Истилоҳи "Сурайё" (як ситораи дурахшон) рамзи идеалии пешрафт ва шӯҳрати байналмилалист, ки ҲХДТ ба он мекӯшад. Аз нигоҳи таърихӣ, роҳбарии Раҳмон ба Тоҷикистон имкон дод, ки дар арсаи байналмилалӣ, аз ҷумла тавассути ташаббусҳои ҷаҳонии марбут ба масоили об ва иқлим, мавқеи худро таҳким бахшад. Фаъолияти ҲХДТ дар ҳамкорӣ бо созмонҳо ва ҳизбҳои хориҷӣ, ба монанди Ҳизби Коммунистии Чин ва "Единая Россия", низ ба баланд шудани нуфузи байналмилалии Тоҷикистон мусоидат кардааст. Ин мисраъҳо инчунин ба идеологияи ҲХДТ, ки бар ватанпарастӣ ва худшиносии миллӣ асос ёфтааст, мувофиқат мекунанд.

Сулҳу оромӣ, суботу ваҳдати мо пойдор, 

Қисмати моро ҳамеша ибтикори созгор.

     Ин мисраъҳо ба яке аз дастовардҳои муҳимтарини ҲХДТ, яъне таъмини сулҳ ва ваҳдати миллӣ пас аз ҷанги шаҳрвандӣ, ишора мекунанд. Созишномаи сулҳи соли 1997, ки таҳти роҳбарии Эмомалӣ Раҳмон ба имзо расид, заминаи асосии суботи сиёсии Тоҷикистонро фароҳам овард. ҲХДТ дар барномаи худ сулҳу суботро ҳамчун арзиши асосӣ эълон карда, фарҳанги сулҳпарваронаи тоҷиконро тарғиб мекунад. Ифодаи "ибтикори созгор" ба талошҳои ҲХДТ барои рушди иқтисодӣ ва иҷтимоӣ, аз қабили бунёди мактабҳо, беморхонаҳо, роҳҳо ва неругоҳҳо, ишора дорад. Ин ибтикорҳо дар Паёми Президенти Тоҷикистон ба Маҷлиси Олӣ ва барномаҳои пешазинтихоботии ҲХДТ низ таъкид шудаанд.

ҲХДТ дар фаъолиятҳои худ ба чанд самти асосӣ тамаркуз дорад: 

1.Тарғиби ваҳдати миллӣ: ҲХДТ тавассути ташкили чорабиниҳои фарҳангӣ ва сиёсӣ, ба монанди ҷамъомадҳои "Шифо" ва "Эсхата", арзишҳои миллиро таблиғ мекунад. 

2.Дастгирии иҷтимоӣ: Ҳизб ба гурӯҳҳои ниёзманди аҳолӣ, аз ҷумла ятимон ва камбизоатон, кумак мерасонад, ки ин дар ҳамоишҳои тантанавӣ, ба монанди ҷашни Исфара, таъкид шудааст. 

3.Рушди илм ва маориф: ҲХДТ ба тарбияи кадрҳои болаёқат ва ҳамкории илмӣ бо кишварҳои хориҷӣ таваҷҷуҳ дорад. 

4.Сиёсати хориҷӣ: Ҳизб бо ҳизбҳои байналмилалӣ, аз қабили "Единая Россия", ҳамкорӣ мекунад, ки ба таҳкими мавқеи Тоҷикистон дар арсаи ҷаҳонӣ мусоидат мекунад.

Ин фаъолиятҳо дар мисраъҳои таҳлилшуда инъикос ёфта, ҲХДТ-ро ҳамчун як нерӯи пешбарандаи сиёсӣ ва иҷтимоӣ муаррифӣ мекунанд.

Ифтихори Дониёр оромиши ҳизбу Ватан, 

Дур бодо душманӣ аз эътибори анҷуман!

     "Оромиши ҳизбу Ватан" ба сулҳу суботи сиёсӣ, ки пас аз ҷанги шаҳрвандӣ таъмин шуд, далолат мекунад. Мисраи дуюм, ки ба "дур будан аз душманӣ" ишора мекунад, ба мавқеи ҲХДТ дар муқовимат бо таҳдидҳо, аз қабили экстремизм, терроризм ва таассуби динӣ, мувофиқат мекунад. ҲХДТ дар оинномаи худ ин зуҳуротро қатъиян маҳкум карда, ба таҳкими амнияти миллӣ ва ҳифзи дунявияти давлат таваҷҷуҳ дорад. Аз нигоҳи фаъолият, ҲХДТ тавассути таблиғи арзишҳои миллӣ ва мубориза бо бегонапарастӣ, ба монанди КИИ “Хирадмандон”-и ҲХДТ дар АМИТ ба назар мерасад.

     Шеъри бахшида ба Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон як асари муҳими адабӣ-сиёсист, ки ғояҳо ва арзишҳои ҲХДТ-ро дар шакли бадеӣ инъикос мекунад. Таҳлили ду мисра ба ду мисраи шеър нишон дод, ки он бо таърих, ҳадафҳо ва фаъолиятҳои ҲХДТ робитаи мустақим дорад. Мисраъҳои шеър нақши Раиси ҲХДТ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун Пешвои миллат, дастовардҳои ҲХДТ дар таъмини сулҳу ваҳдат, рушди иқтисодӣ ва иҷтимоӣ, инчунин талошҳои ҳизб барои муқовимат бо таҳдидҳои беруна ва тарғиби арзишҳои миллӣ таъкид мекунанд.

     Аз нигоҳи таърихӣ, ҲХДТ дар давраи мураккаби пас аз ҷанги шаҳрвандӣ таъсис ёфта, ба як нерӯи пешбарандаи сиёсӣ табдил гашт. Ҳадафҳои он, аз қабили бунёди давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ, инчунин беҳдошти некӯаҳволии мардум, дар барномаҳо ва фаъолиятҳои ҳизб, ба монанди бунёди инфрасохтор ва дастгирии иҷтимоӣ, инъикос ёфтаанд. Шеър ин арзишҳоро тавассути рамзҳо ва ифодаҳои эҳсосӣ, ба монанди "роҳи иқбол", "тахти бовар" ва "сулҳу оромӣ", ба таври бадеӣ ифода мекунад.

     Аз нигоҳи фарҳангӣ, шеър ҳамчун як воситаи таблиғи идеологӣ хизмат мекунад, ки эътимод ва садоқати мардумро ба ҲХДТ ва роҳбарии он таҳким мебахшад. Он на танҳо дастовардҳои ҳизбро ҷашн мегирад, балки мардумро ба ваҳдат ва пешрафт даъват мекунад. Бо назардошти нақши ҲХДТ дар ташаккули давлатдории муосири Тоҷикистон, ин шеър як ҳуҷҷати муҳими адабӣ-сиёсист, ки бояд дар контексти таърихӣ ва фарҳангӣ омӯхта шавад.

ҚУРБОНОВА ШИРИН

сарходими илмии Шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва

Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

 доктори илмҳои таърих.