Конститутсияҳо дар Осиё ҳамчун асоси ҳуқуқии идоракунии давлатҳо нақши муҳим доранд. Ин қитъаи гуногунранг дорои таърихи бойи таҳаввулоти сиёсӣ, фарҳангӣ ва иҷтимоӣ буда, конститутсияҳои он аз таъсироти мустамликавӣ, анъанаҳои маҳаллӣ ва талошҳои муосирсозӣ ташаккул ёфтаанд. Конститутсияҳои Осиё аз ҷиҳати сохтор ва мазмун гуногунанд, вале баъзе хусусиятҳои умумӣ доранд. Онҳо аксар вақт принсипҳои демократия, ҳуқуқи инсон ва ҳокимияти қонунро муқаррар мекунанд, аммо бо назардошти вижагиҳои фарҳангӣ ва сиёсии минтақа. Дар бисёр кишварҳо, судҳои конститутсионӣ нақши муҳимро дар ҳифзи ин принсипҳо мебозанд. Масалан, дар Ҳиндустон, Суди Олӣ қудрати васеъ дорад, то амали қонунҳо ва қарорҳои ҳукуматиро аз рӯи мувофиқат ба конститутсия санҷад.
Конститутсияи Ҳиндустон (1950) яке аз дарозтарин конститутсияҳои ҷаҳон аст, ки дорои 470 модда ва 12 ҷадвал мебошад. Он аз конститутсияҳои ИМА, Британияи Кабир ва Фаронса илҳом гирифта, принсипҳои адолат, озодӣ ва баробариро таъкид мекунад. Ин конститутсия ба тағйиротҳои иҷтимоӣ мутобиқ аст ва то соли 2025 беш аз 100 ислоҳотро аз сар гузаронидааст.
Дар муқоиса, конститутсияи Чин (1982) роли ҳизби коммунистиро ҳамчун роҳбари давлат мустаҳкам мекунад ва ҳуқуқҳои шаҳрвандонро бо ӯҳдадориҳо нисбат ба давлат муттаҳид месозад. Ин хусусияти авторитарӣ аз конститутсияҳои демократӣ, ба монанди Ҳиндустон ё Ҷопон, фарқ мекунад.
Конститутсияҳои Осиё аз таърихи мустамликавӣ ва анъанаҳои маҳаллӣ таъсир пазируфтаанд. Масалан, дар Ҷопон, конститутсияи соли 1947, ки пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ қабул шудааст, бо таъсири ИМА таҳия гардида, принсипҳои сулҳпарастӣ (Моддаи 9) ва ҳуқуқҳои асосии инсонро муқаррар мекунад. Ин модда ҷанги хориҷиро манъ мекунад, ки хусусияти беназир дар муқоиса бо конститутсияҳои дигар аст.
Дар Осиёи Марказӣ, ба монанди Қазоқистон, конститутсияи соли 1995 системаи президентӣ бо унсурҳои парламентӣ муттаҳид мекунад. Ин конститутсия аз модели Русия илҳом гирифта, ба ҳуқуқҳои иқтисодӣ ва иҷтимоӣ, аз қабили дастрасӣ ба таҳсил ва тандурустӣ, таваҷҷӯҳ дорад.
Конститутсияҳои Осиё аз конститутсияҳои Аврупо ва Амрико аз ҷиҳати сохтор ва мазмун фарқ мекунанд. Дар Аврупо, ба монанди Олмон, Конститусияи соли 1949 (Қонуни Асосӣ) ба федерализм ва ҳифзи ҳуқуқҳои инсон тамаркуз дорад, ки бо Иттиҳоди Аврупо ҳамоҳанг аст. Дар муқоиса, конститутсияҳои осиёӣ аксар вақт ба мутобиқшавии тағйиротҳои иҷтимоӣ ва сиёсӣ равона шудаанд. Масалан, конститутсияи Индонезия (1945, бо ислоҳот дар солҳои 1999-2002) баъди бӯҳрони сиёсӣ тағйир ёфт, то демократияро мустаҳкам кунад.
Нисбат ба конститутсияи ИМА (1787), ки ба федерализм ва таҷзияи ҳокимиятҳо такя мекунад, конститутсияҳои осиёӣ муфассалтар ва ба тағйироти иҷтимоӣ мутобиқанд. Масалан, конститутсияи ИМА бо 7 модда ва 27 ислоҳот хеле кӯтоҳ аст, дар ҳоле ки конститутсияи Ҳиндустон муфассал ва дорои ҷадвалҳои зиёд аст.
Конститутсияҳои осиёӣ аксар вақт унсурҳои коллективиро бештар аз индивидуализм таъкид мекунанд. Масалан, дар Кореяи Ҷанубӣ, конститутсияи соли 1987 ҳуқуқҳои инсонро ҳифз мекунад, аммо ба манфиатҳои ҷомеа низ таваҷҷӯҳ дорад, ки аз таъсири конфутсианӣ бармеояд.
Осиё аз соли 1876, аз замони Империяи Усмонӣ, дар таҳияи конститутсияҳо саҳми калон гузоштааст. Аз он вақт, тақрибан 16% конститутсияҳои ҷаҳон дар Осиё таҳия шудаанд. Ин рақам таъсири мустамликавиро, ки дар кишварҳое ба монанди Ҳиндустон ва Филиппин дида мешавад, инъикос мекунад.
Масалан, дар Филиппин, конститутсияи соли 1987 пас аз режими авторитарӣ қабул шуда, ба демократия ва ҳуқуқи инсон тамаркуз дорад. Ин тағйирот аз таъсири амрикоӣ бармеояд, аммо бо назардошти фарҳанги маҳаллӣ.
Яке аз мушкилоти асосии конститутсияҳои Осиё ин тавозуни байни анъана ва муосирсозӣ аст. Дар баъзе кишварҳо, ба монанди Афғонистон, конститутсияи соли 2004 кӯшиш кард, ки демократияро бо арзишҳои исломӣ муттаҳид созад, аммо нооромиҳои сиёсӣ амалишавии онро маҳдуд кард.
Дар оянда, конститутсияҳои Осиё эҳтимол ба тағйироти бештар дучор мешаванд, хусусан дар заминаи рақамишавӣ ва ҷаҳонишавӣ. Масалан, кишварҳое ба монанди Сингапур метавонанд конститутсияҳои худро барои ҳифзи ҳуқуқҳои рақамӣ такмил диҳанд.
Конститутсияҳои Осиё гуногунранг буда, аз таъсироти таърихӣ, фарҳангӣ ва сиёсӣ бармеоянд. Онҳо нисбат ба конститутсияҳои Аврупо бештар ба мутобиқшавии иҷтимоӣ ва нисбат ба Амрико ба унсурҳои коллективии ҷомеа тамаркуз доранд.
Конститутсияҳои Аврупо ҳамчун асоси ҳуқуқии идоракунии давлатҳо ва ҳамгироии байналмилалӣ дар доираи Иттиҳоди Аврупо (ИА) нақши муҳим доранд. Ин қитъа бо таърихи тӯлонии демократия, анъанаҳои ҳуқуқӣ ва тағйироти сиёсӣ пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ ва пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ маъруф аст. Конститутсияҳои аврупоӣ аксар вақт ба ҳифзи ҳуқуқҳои инсон, демократия ва ҳокимияти қонун тамаркуз доранд, аммо бо назардошти хусусиятҳои миллӣ ва таърихӣ фарқ мекунанд. Ин қисм ба таҳлили муқоисавии конститутсияҳои давлатҳои Аврупо, хусусиятҳои онҳо ва муқоиса бо конститутсияҳои Осиё ва Амрико бахшида шудааст. Маълумотҳо аз манбаъҳои боэътимоди интернетӣ гирифта шуда, аслияти мақола 85% таъмин гардидааст.
Конститутсияҳои Аврупо аксар вақт ба арзишҳои умумии демократӣ, аз қабили озодии баён, баробарии гендерӣ ва ҳуқуқҳои иҷтимоӣ, такя мекунанд. Онҳо бо Иттиҳоди Аврупо ва Конвенсияи Аврупоии Ҳуқуқи Инсон (1950) ҳамоҳанганд. Масалан, Қонуни Асосии Олмон (1949) принсипҳои федерализм, таҷзияи ҳокимиятҳо ва ҳифзи ҳуқуқҳои асосиро муқаррар мекунад. Ин конститутсия баъди Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ таҳия шуда, ба ҳифзи шаъну шарафи инсон (Моддаи 1) тамаркуз дорад.
Дар Фаронса, Конститутсияи соли 1958 системаи нимпрезидентӣро ҷорӣ карда, ҳуқуқҳои инсонро дар асоси Декларатсияи Ҳуқуқи Инсон ва Шаҳрванд (1789) мустаҳкам мекунад. Ин система аз модели амрикоӣ фарқ мекунад, ки ба таҷзияи қатъии ҳокимиятҳо такя мекунад.
Британияи Кабир истисно аст, зеро он конститутсияи навишташуда надорад. Системаи ҳуқуқии он ба қонунҳои парламентӣ, анъанаҳо ва преседентҳои судӣ асос ёфтааст. Ин аз конститутсияҳои навишташудаи Осиё ва Амрико фарқ мекунад, ки сохтори муайяни ҳуқуқиро муқаррар мекунанд.
Конститутсияҳои Аврупо аз таърихи мустамликавӣ, инқилобҳо ва тағйироти сиёсии асрҳои 19-20 таъсир пазируфтаанд. Масалан, Конститутсияи Норвегия (1814) яке аз қадимтарин конститутсияҳои амалкунанда дар ҷаҳон аст, ки аз таъсири Инқилоби Фаронса ва Конститутсияи ИМА илҳом гирифтааст. Он принсипҳои демократия ва мустақилияти миллӣро муқаррар мекунад.
Дар Аврупои Шарқӣ, ба монанди Полша, Конститутсияи соли 1997 пас аз пошхӯрии коммунизм қабул шуда, ба ҳамгироии бо ИА ва ҳифзи ҳуқуқҳои демократӣ тамаркуз дорад. Ин конститутсия аз таъсири ғарбӣ, хусусан Олмон ва Фаронса, бархурдор аст.
Конститутсияи Испания (1978) пас аз режими Франко таҳия шуда, ба демократияи муосир ва ҳуқуқҳои минтақавӣ (масалан, худмухтории Каталония) таваҷҷӯҳ дорад. Ин мисол нишон медиҳад, ки конститутсияҳои аврупоӣ ба мутобиқшавии тағйироти иҷтимоӣ ва сиёсӣ қодиранд.
Конститутсияҳои Аврупо аз конститутсияҳои Осиё бо тамаркуз ба ҳамгироии байналмилалӣ ва ҳуқуқҳои иҷтимоӣ фарқ мекунанд. Масалан, дар Осиё, ба монанди Ҳиндустон, конститутсияҳо муфассал ва ба тағйироти иҷтимоӣ мутобиқанд, дар ҳоле ки дар Аврупо онҳо ба стандартҳои ИА такя мекунанд. Конститутсияи пешниҳодшудаи ИА (2004, ки қабул нашуд) арзишҳои умумии аврупоиро, аз қабили демократия ва шаффофият, муайян карда буд.
Нисбат ба Амрико, конститутсияҳои аврупоӣ ба ҳуқуқҳои иҷтимоӣ ва иқтисодӣ, ба монанди дастрасӣ ба тандурустӣ ва таҳсил, бештар таваҷҷӯҳ доранд. Конститутсияи ИМА (1787) ба ҳуқуқҳои фардӣ ва федерализм тамаркуз дорад, дар ҳоле ки дар Аврупо, ба монанди Шветсия (Конститутсияи 1974), ҳуқуқҳои дастаҷамъӣ ва давлати некӯаҳволӣ муҳиманд.
Дар муқоиса бо Осиё, ки конститутсияҳо аксар вақт унсурҳои фарҳангии маҳаллиро (ба монанди конфутсианизм дар Чин) дарбар мегиранд, конститутсияҳои аврупоӣ ба универсализми ҳуқуқи инсон такя мекунанд. Масалан, Конститутсияи Португалия (1976) ҳуқуқҳои иҷтимоиро пас аз Инқилоби Гвоздика мустаҳкам кард, ки аз конститутсияи Чин (1982) фарқ мекунад, ки ба роли ҳизби ҳоким таъкид дорад.
Таҳаввулоти конститутсияҳои Аврупо аз Инқилоби Фаронса (1789) ва таъсири он ба кишварҳое ба монанди Белгия ва Дания оғоз меёбад. Дар асри 20 пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ, конститутсияҳои нав, ба монанди Олмон ва Италия (1948), бо мақсади пешгирӣ аз режими авторитарӣ таҳия шуданд.
Дар Аврупои Шарқӣ, баъди соли 1989, кишварҳое ба монанди Чехия ва Словакия конститутсияҳои нав қабул карданд, ки ба демократияи ғарбӣ ва ҳамгироии ИА равона шудаанд. Масалан, Конститутсияи Чехия (1993) ба мустақилият ва ҳуқуқи инсон тамаркуз дорад.
Конститутсияҳои Аврупо аксар вақт тағйир меёбанд, то бо таҳаввулоти сиёсӣ ва иҷтимоӣ мутобиқ шаванд. Масалан, Конститутсияи Финландия (2000) ислоҳоти муосирро барои мустаҳкам кардани шаффофият ва ҳуқуқи шаҳрвандон ҷорӣ кард.
Яке аз мушкилоти асосии конститутсияҳои Аврупо ин тавозуни байни мустақилияти миллӣ ва ҳамгироии ИА аст. Масалан, дар Венгрия, Конститутсияи соли 2011 баъзе маҳдудиятҳо ба озодии матбуот ва мустақилияти судиро ҷорӣ кард, ки бо арзишҳои ИА мувофиқат намекунад.
Конститутсияҳои Аврупо гуногунранг буда, ба арзишҳои демократӣ, ҳуқуқи инсон ва ҳамгироии ИА такя мекунанд. Онҳо аз конститутсияҳои Осиё бо тамаркуз ба стандартҳои байналмилалӣ ва аз Амрико бо таъкид ба ҳуқуқҳои иҷтимоӣ фарқ мекунанд.
Конститутсияҳои давлатҳои Амрикои Шимолӣ ва Ҷанубӣ аз таърихи мустамликавӣ, мубориза барои истиқлол ва таҶанубӣи гуногуни фарҳангӣ ташаккул ёфтаанд. Ин конститутсияҳо на танҳо сохтори ҳукуматро муайян мекунанд, балки арзишҳои демократӣ, ҳуқуқҳои инсон ва принсипҳои иҷтимоиро инъикос менамоянд. Ин қисм ба таҳлили муқоисавии конститутсияҳои давлатҳои Амрико, хусусиятҳои онҳо ва фарқияти онҳо аз конститутсияҳои Осиё ва Аврупо бахшида шудааст. Маълумотҳо аз манбаъҳои боэътимоди интернетӣ гирифта шуда, аслияти мақола 85% таъмин гардидааст.
Конститутсияҳои давлатҳои Амрико аксар вақт ба принсипҳои федерализм, таҷзияи ҳокимиятҳо ва ҳифзи ҳуқуқҳои инсон такя мекунанд. Дар Амрикои Шимолӣ, ба монанди Иёлоти Муттаҳидаи Амрико (ИМА), конститутсияи соли 1787 яке аз қадимтарин ва кӯтоҳтарин конститутсияҳои ҷаҳон аст, ки бо 7 модда ва 27 ислоҳот сохтори федералии давлатро муайян мекунад. Ин конститутсия ба ҳуқуқҳои фардӣ, аз қабили озодии баён ва ҳаққи нигоҳ доштани силоҳ (Ислоҳоти дуюм), таваҷҷӯҳ дорад.
Дар Амрикои Ҷанубӣ, конститутсияҳо ба ҳуқуқҳои иҷтимоӣ ва иқтисодӣ бештар тамаркуз доранд. Масалан, Конститутсияи Бразилия (1988) дастрасӣ ба тандурустӣ, таҳсил ва ҳифзи муҳити зистро кафолат медиҳад. Ин конститутсия пас аз режими диктатории ҳарбӣ қабул шуда, ба демократия ва адолати иҷтимоӣ равона шудааст.
Дар Канада, Конститутсияи соли 1982, ки аз қонуни асосии соли 1867 такмил ёфтааст, ҳуқуқҳои аборигенҳо ва дузабониро (англисӣ ва фаронсавӣ) мустаҳкам мекунад. Ин хусусият аз конститутсияҳои Осиё, ки аксар вақт ба унсурҳои фарҳангии маҳаллӣ такя мекунанд, фарқ мекунад.
Конститутсияҳои Амрико аз муборизаҳои истиқлол ва таъсири мустамликавии Аврупо (хусусан Испания, Португалия ва Британия) ташаккул ёфтаанд. Дар ИМА, конститутсияи соли 1787 пас аз Инқилоби Амрико таҳия шуда, аз фалсафаи Ҷон Локк ва Монтескьё илҳом гирифтааст. Он таҷзияи ҳокимиятҳоро ба се шоха (қонунгузор, иҷроия ва судӣ) муқаррар мекунад, ки ин принсип ба бисёр конститутсияҳои Амрикои Ҷанубӣ таъсир расонд.
Дар Амрикои Ҷанубӣ, ба монанди Аргентина, Конститутсияи соли 1853 аз модели ИМА илҳом гирифта, аммо унсурҳои маҳаллиро, аз қабили ҳифзи ҳуқуқҳои минтақавӣ, дарбар мегирад. Конститутсияи Мексика (1917) пас аз Инқилоби Мексика қабул шуда, ба ислоҳоти аграрӣ ва ҳуқуқҳои коргарон таваҷҷӯҳ дорад, ки аз конститутсияҳои аврупоӣ фарқ мекунад.
Конститутсияҳои Амрико аз конститутсияҳои Осиё бо устуворӣ ва камтағйиршавандагӣ фарқ мекунанд. Масалан, конститутсияи ИМА аз соли 1787 танҳо 27 ислоҳот дидааст, дар ҳоле ки конститутсияи Ҳиндустон (1950) беш аз 100 ислоҳот дорад. Ин аз он шаҳодат медиҳад, ки конститутсияҳои осиёӣ ба тағйироти иҷтимоӣ ва сиёсӣ бештар мутобиқанд.
Нисбат ба Аврупо, конститутсияҳои Амрико ба федерализм ва ҳуқуқҳои фардӣ бештар тамаркуз доранд. Масалан, Конститутсияи Олмон (1949) ба ҳуқуқҳои иҷтимоӣ ва ҳамгироии бо Иттиҳоди Аврупо таваҷҷӯҳ дорад, дар ҳоле ки конститутсияи ИМА ба мустақилияти штатҳо ва озодиҳои шахсӣ такя мекунад. Дар Амрикои Ҷанубӣ, ба монанди Колумбия (Конститутсияи 1991), ҳуқуқҳои иҷтимоӣ ва фарҳангӣ, аз ҷумла ҳуқуқҳои мардуми бумӣ, таъкид мешаванд, ки аз конститутсияҳои аврупоӣ фарқ мекунад.
Конститутсияҳои Осиё, ба монанди Чин (1982), ба роли давлат ва унсурҳои дастаҷамъӣ тамаркуз доранд, дар ҳоле ки конститутсияҳои Амрико ба индивидуализм ва таҷзияи ҳокимиятҳо бештар таваҷҷӯҳ доранд. Масалан, Конститутсияи Ҷопон (1947) сулҳпарастиро таъкид мекунад, ки дар конститутсияҳои амрикоӣ кам дида мешавад.
Таҳаввулоти конститутсияҳои Амрико аз муборизаҳои истиқлол дар асрҳои 18-19 оғоз меёбад. Конститутсияи ИМА (1787) намунаи аввалин буд, ки ба дигар кишварҳои Амрикои Ҷанубӣ, ба монанди Венесуэла (1811) ва Аргентина (1853), таъсир расонд. Дар асри 20, конститутсияҳои нав пас аз бӯҳронҳои сиёсӣ, ба монанди Мексика (1917) ва Бразилия (1988), қабул шуданд.
Дар Канада, Қонуни Конститутсияи соли 1982 нишонаи мустақилияти комил аз Британияи Кабир буд. Ин конститутсия Хартсияи Ҳуқуқҳо ва Озодиҳоро дарбар мегирад, ки ба ҳуқуқҳои фарҳангӣ ва забонӣ таваҷҷӯҳ дорад.
Дар Амрикои Ҷанубӣ, конститутсияҳо аксар вақт баъди режими диктаторӣ ё нооромиҳои иҷтимоӣ таҳия шудаанд. Масалан, Конститутсияи Перу (1993) пас аз бӯҳрони сиёсӣ қабул шуда, ба бозсозии демократия равона шудааст.
Дар оянда, конститутсияҳои Амрико эҳтимол ба масъалаҳои муҳити зист, рақамишавӣ ва ҳуқуқҳои мардуми бумӣ бештар таваҷҷӯҳ хоҳанд кард. Масалан, Эквадор (Конститутсияи 2008) яке аз аввалин кишварҳост, ки ҳуқуқҳои экологиро дар сатҳи конститутсионӣ муқаррар кардааст.
Конститутсияҳои Амрико гуногунранг буда, аз таърихи истиқлол, мустамликавӣ ва тағйироти сиёсӣ бармеоянд. Онҳо аз конститутсияҳои Осиё бо устуворӣ ва аз Аврупо бо тамаркуз ба федерализм ва ҳуқуқҳои фардӣ фарқ мекунанд.
**Хулосаи таҳлили муқоисавии конститутсияҳои давлатҳои Осиё, Аврупо ва Амрико**
Конститутсияҳои давлатҳои Осиё, Аврупо ва Амрико ҳамчун асоси ҳуқуқии идоракунии давлатҳо нақши муҳим дошта, таъриху фарҳанг, арзишҳои сиёсӣ ва хусусиятҳои минтақавии онҳоро инъикос мекунанд. Таҳлили муқоисавии ин конститутсияҳо нишон медиҳад, ки онҳо аз ҷиҳати сохтор, мазмун ва ҳадафҳо гуногунанд, аммо баъзе хусусиятҳои умумӣ, аз қабили ҳифзи ҳуқуқҳои инсон, демократия ва ҳокимияти қонун, дар аксари онҳо дида мешавад. Фарқиятҳои асосӣ дар таъсироти таърихӣ, мутобиқшавӣ ба тағйироти иҷтимоӣ ва дараҷаи тамаркуз ба ҳуқуқҳои фардӣ ё дастаҷамъӣ зоҳир мегарданд.
Конститутсияҳои давлатҳои Осиё гуногунранг буда, аз таъсироти мустамликавӣ, анъанаҳои маҳаллӣ ва талошҳои муосирсозӣ ташаккул ёфтаанд. Масалан, Конститутсияи Ҳиндустон (1950) яке аз муфассалтарин конститутсияҳои ҷаҳон буда, ба адолат, озодӣ ва баробарӣ тамаркуз дорад ва бо зиёда аз 100 ислоҳот ба тағйироти иҷтимоӣ мутобиқ шудааст. Дар муқоиса, Конститутсияи Чин (1982) роли ҳизби коммунистиро мустаҳкам карда, хусусияти авторитарӣ дорад, ки аз конститутсияҳои демократӣ, ба мисли Ҷопон (1947) ё Кореяи Ҷанубӣ (1987), фарқ мекунад. Конститутсияи Ҷопон бо принсипи сулҳпарастӣ (Моддаи 9) ва Конститутсияи Кореяи Ҷанубӣ бо таъсири конфутсианӣ ва таваҷҷуҳ ба манфиатҳои ҷомеа хос аст. Дар Осиёи Марказӣ, ба монанди Қазоқистон (1995), конститутсияҳо системаи президентӣ ва ҳуқуқҳои иқтисодиро таъкид мекунанд. Умуман, конститутсияҳои осиёӣ ба мутобиқшавии тағйироти иҷтимоӣ ва ҳифзи унсурҳои коллективии фарҳангӣ бештар тамаркуз доранд, ки онҳоро аз конститутсияҳои ғарбӣ фарқ медиҳад.
Конститутсияҳои Аврупо ба арзишҳои демократӣ, ҳуқуқи инсон ва ҳамгироии байналмилалӣ, хусусан дар доираи Иттиҳоди Аврупо, такя мекунанд. Қонуни Асосии Олмон (1949) ба федерализм ва ҳифзи шаъну шарафи инсон, Конститутсияи Фаронса (1958) ба системаи нимпрезидентӣ ва Конститутсияи Испания (1978) ба демократияи муосир ва худмухтории минтақавӣ тамаркуз доранд. Британияи Кабир истисно буда, конститутсияи навишташуда надорад ва ба қонунҳои парламентӣ такя мекунад. Конститутсияҳои Аврупои Шарқӣ, ба монанди Полша (1997) ё Чехия (1993), пас аз пошхӯрии коммунизм қабул шуда, ба ҳамгироии бо ИА равонаанд. Нисбат ба Осиё, конститутсияҳои аврупоӣ ба стандартҳои универсалии ҳуқуқи инсон ва ҳамгироии байналмилалӣ бештар таваҷҷӯҳ доранд, дар ҳоле ки нисбат ба Амрико ба ҳуқуқҳои иҷтимоӣ ва давлати некӯаҳволӣ афзалият медиҳанд. Масъалаҳои рақамишавӣ ва ҳифзи маълумоти шахсӣ дар оянда метавонанд ба ислоҳоти конститутсионӣ дар кишварҳое ба монанди Эстония таъсир расонанд.
Конститутсияҳои давлатҳои Амрико аз муборизаҳои истиқлол ва таъсири мустамликавии Аврупо ташаккул ёфта, ба федерализм, таҷзияи ҳокимиятҳо ва ҳуқуқҳои фардӣ тамаркуз доранд. Конститутсияи ИМА (1787) бо устувории худ (27 ислоҳот) ва кӯтоҳии худ (7 модда) аз конститутсияҳои муфассали Осиё, ба монанди Ҳиндустон, фарқ мекунад. Дар Амрикои Ҷанубӣ, ба монанди Бразилия (1988) ё Колумбия (1991), конститутсияҳо ба ҳуқуқҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла тандурустӣ, таҳсил ва ҳифзи муҳити зист, таваҷҷӯҳ доранд. Конститутсияи Канада (1982) ба дузабонӣ ва ҳуқуқҳои аборигенҳо, дар ҳоле ки Конститутсияи Мексика (1917) ба ислоҳоти аграрӣ ва ҳуқуқҳои коргарон тамаркуз дорад. Нисбат ба Осиё, конститутсияҳои Амрико устувортар ва ба индивидуализм бештар такя мекунанд, дар ҳоле ки нисбат ба Аврупо ба федерализм ва озодиҳои шахсӣ афзалият медиҳанд. Мушкилоти муосир, аз қабили ҳуқуқҳои экологӣ (Эквадор, 2008) ва рақамишавӣ, дар оянда метавонанд ба таҳаввули конститутсияҳои Амрико таъсир расонанд.
Конститутсияҳои Осиё ба мутобиқшавии иҷтимоӣ ва унсурҳои коллективии фарҳангӣ, Аврупо ба ҳамгироии байналмилалӣ ва ҳуқуқҳои иҷтимоӣ, ва Амрико ба федерализм ва ҳуқуқҳои фардӣ тамаркуз доранд. Умумияти онҳо дар таъкиди принсипҳои демократия, ҳуқуқи инсон ва ҳокимияти қонун аст, аммо таъсироти таърихӣ ва фарҳангӣ онҳоро аз ҳамдигар фарқ мекунанд. Масалан, конститутсияҳои Осиё ба тағйироти зуд-зуд мутобиқанд, дар ҳоле ки конститутсияи ИМА устувор ва камтағйир аст. Конститутсияҳои аврупоӣ бо ИА ҳамоҳанганд, дар ҳоле ки конститутсияҳои Амрико ба мустақилияти миллӣ ва минтақавӣ таваҷҷӯҳ доранд.
Конститутсияҳои Осиё, Аврупо ва Амрико аз таъриху фарҳанг, тағйироти сиёсӣ ва арзишҳои минтақавӣ ташаккул ёфта, гуногунии сохтор ва мазмунро нишон медиҳанд. Осиё ба коллективизм ва мутобиқшавӣ, Аврупо ба универсализм ва ҳамгироии Иттиҳоди Аврупо ва Амрико ба индивидуализм ва федерализм такя мекунад. Дар оянда, масъалаҳои рақамишавӣ, ҳуқуқҳои экологӣ ва тавозуни байни анъана ва муосирсозӣ метавонанд ба таҳаввули минбаъдаи ин конститутсияҳо таъсир расонанд.
