Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат" (аз 14 ноябри соли 2016, № 1356) як санади муҳими ҳуқуқист, ки вазъи сиёсиву ҳуқуқии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро муайян намуда, хизматҳои беназири ӯро дар бунёди давлати соҳибистиқлол, барқарорсозии сулҳ ва ваҳдати миллӣ, таҳкими истиқлолияти давлатӣ ва рушди иқтисодиву фарҳангии Тоҷикистон расман эътироф мекунад. Ин қонун дар заминаи таърихии пас аз истиқлолият, ки бо ҷанги шаҳрвандӣ (1992-1997) ва мушкилоти сиёсиву иқтисодӣ ҳамроҳ буд, қабул гардида, нақши муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун бунёдгузори давлатдории муосир ва кафили суботи миллӣ таъкид менамояд. Ин санад на танҳо як санади ҳуқуқӣ, балки рамзи эҳтироми амиқи мардуми Тоҷикистон ба хизматҳои муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аст, ки дар давраи буҳрони шадиди ҷанги шаҳрвандӣ тавонист миллатро аз парокандагӣ наҷот диҳад ва Тоҷикистонро ба як давлати муътабар дар арсаи ҷаҳон табдил намояд. Қонун асосҳои мафкуравии давлатдории муосири Тоҷикистонро мустаҳкам намуда, ба ташаккули фарҳанги сиёсии миллӣ мусоидат мекунад. Он инчунин нишонаи садоқати давлат ва ҷомеа ба арзишҳои сулҳ, ваҳдат ва  рушд аст, ки муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон онҳоро дар тӯли фаъолияти худ чун роҳбари давлат таҳким бахшидааст

    Қонуни мазкур на танҳо вазъи ҳуқуқии Пешвои миллатро муқаррар мекунад, балки инчунин ба таҳкими ягонагии миллӣ, суботи сиёсӣ ва рушди устувори Тоҷикистон мусоидат менамояд. Он як намунаи беназири қонунгузории миллӣ аст, ки хизматҳои як шахсияти таърихиро эътироф намуда, ҳамзамон заминаи ҳуқуқиро барои идомаи сиёсати давлатӣ фароҳам меорад. Ин мақола дар чор қисм таҳия шуда, қисми аввал ба муқаддима ва заминаи таърихӣ бахшида шудааст, ки дар он зарурати қабули қонун ва аҳамияти он дар заминаи таърихии Тоҷикистон мавриди баррасӣ қарор мегирад.

    Тоҷикистон дар соли 1991, пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ, истиқлолияти худро ба даст овард, аммо ин давра бо мушкилоти зиёди сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ҳамроҳ буд. Ҷанги шаҳрвандии солҳои 1992-1997 яке аз марҳилаҳои ториктарини таърихи муосири кишвар ба шумор меравад, ки бо хушунати бераҳмона, парокандагии миллӣ ва харобии иқтисодӣ тавсиф мешавад. Тибқи омори тахминӣ, дар натиҷаи ин низоъ зиёда аз 150,000 нафар кушта шуданд, беш аз як миллион нафар муҳоҷир ё бемакон гардиданд ва иқтисоди кишвар қариб фалаҷ шуд. Инфрасохтори кишвар, аз қабили роҳҳо, корхонаҳо ва мактабҳо, ба таври ҷиддӣ хароб гардид, ва мардум дар шароити камбизоатӣ ва тарсу ҳарос зиндагӣ мекард.

    Ихтилофоти дохилӣ, аз ҷумла мухолифат байни гурӯҳҳои сиёсӣ ва минтақаҳо, ба хушунати мусаллаҳона печид, ки ягонагии миллатро зери хатар гузошт. Сабабҳои аслии низоъ дар омехтаи омилҳо, аз қабили ноустувории сиёсӣ пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ, нобаробарии иҷтимоӣ ва рақобатҳои минтақавӣ, реша доштанд. Минтақаҳои мухталифи кишвар, ба мисли Кӯлоб, Қаротегин ва Ҳисор, зери назорати гурӯҳҳои мусаллаҳ қарор гирифтанд, ва Душанбе, пойтахти кишвар, ба майдони муборизаҳои доимӣ табдил ёфта буд.

    Дар чунин шароити фоҷиабор, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар соли 1992, дар Иҷлосияи шонздаҳуми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчун Сарвари давлат интихоб гардид. Вай бо дарки амиқи масъулияти таърихӣ ва садоқати комил ба мардум роҳи сулҳро пеш гирифт. Вазъияти сиёсии он замон ниҳоят мураккаб буд: давлат амалан ягон сохтори мустаҳками идоракунӣ надошт ва нобоварӣ ба ояндаи худ  байни мардум ва мақомот ба авҷи худ расида буд. Аммо Пешвои миллат бо хиради сиёсӣ ва ҷасорати бемислу монанд тавонист қадамҳои нахустинро барои барқарорсозии сулҳ гузорад.

    Талошҳои сулҳофарии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз аввалин рӯзҳои роҳбариаш бо сафарҳои бесобиқа ба минтақаҳои низоъзада оғоз ёфт. Дар солҳои 1992-1993, вақте ки Тоҷикистон дар гирдоби хушунат қарор дошт, ӯ бо хатари ҷони худ ба минтақаҳои мухталифи кишвар, аз қабили Кӯлоб, Қаротегин, Ҳисор ва ноҳияҳои атрофи Душанбе сафар кард, то бо мардуми оддӣ, роҳбарони маҳаллӣ ва ҳатто намояндагони гурӯҳҳои мухолиф мулоқот кунад. Ин сафарҳо дар шароите сурат мегирифтанд, ки амният дар ин минтақаҳо таъмин набуд ва хатари ҳамла ё ҳодисаҳои нохуш доимо вуҷуд дошт.

    Яке аз сафарҳои намоёни ӯ дар соли 1993 ба ноҳияи Файзобод буд, ки дар он замон зери назорати гурӯҳҳои мусаллаҳ қарор дошт. Дар ин мулоқот, Пешвои миллат бо мардуми маҳаллӣ рӯ ба рӯ сӯҳбат карда, онҳоро ба сулҳ, бахшиши якдигар ва талош барои ягонагӣ даъват намуд. Ин мулоқотҳо ба коҳиши таниш мусоидат карда, ба мардум умед бахшиданд, ки сулҳ имконпазир аст. Дар мулоқотҳояш, ӯ бо забони содда ва самимона аз орзуи Тоҷикистони обод ва осоишта сӯҳбат мекард, ки ин ба мардум эҳсоси наздикӣ бо роҳбари кишвар медод.

    Паёмҳои сулҳҷӯёнаи муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар солҳои аввали ҷанги шаҳрвандӣ нақши муҳим дар коҳиши таниш ва барқарорсозии эътимод дар ҷомеа бозиданд. Дар суханрониҳояш, ӯ борҳо таъкид кард, ки Тоҷикистон хонаи муштараки ҳамаи тоҷикон аст ва сулҳ танҳо бо бахшиши якдигар ва ягонагӣ имконпазир мешавад. Ин паёмҳо на танҳо ба мардуми оддӣ, балки ба гурӯҳҳои мухолиф низ нигаронида шуда буданд, ки заминаи муколамаи сулҳро фароҳам оварданд.

    Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ, ки 27 июни 1997 ба имзо расид, яке аз дастовардҳои муҳими муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон буд. Ин созишнома низои дохилиро хотима бахшид ва заминаи суботи сиёсиро фароҳам овард. Он ҳамчун “модели тоҷикии сулҳ” дар сатҳи ҷаҳонӣ эътироф шуда, дар барномаҳои омӯзишии Созмони Милали Муттаҳид истифода мешавад. Созишнома на танҳо сулҳро барқарор кард, балки асоси сиёсати хориҷии “дарҳои кушод” гардид, ки Тоҷикистонро ба узви фаъоли созмонҳои байналмилалӣ табдил дод.

    Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар эҳёи фарҳанги тоҷик, забон ва таърихи миллӣ низ нақши муҳим бозид. Бо ташаббуси ӯ анъанаҳои миллӣ таблиғ гардида, арзишҳои фарҳангӣ таҳким ёфтанд ва санъату адабиёти муосири тоҷик рушд кард. Ин талошҳо ифтихори миллиро боло бурда, Тоҷикистонро ҳамчун меросбари тамаддуни қадима дар арсаи ҷаҳон муаррифӣ намуданд.

    Қонуни мазкур дар заминаи таърихии пас аз истиқлолият қабул шуда, хизматҳои муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар барқарорсозии сулҳ, ваҳдати миллӣ ва рушди давлат расман эътироф мекунад. Ин санад на танҳо мақоми Пешвои миллатро мустаҳкам мекунад, балки рамзи ягонагии миллат ва идомаи сиёсати суботи давлатӣ мебошад. Он инчунин ба таҳкими мафкураи миллӣ мусоидат мекунад, ки дар он Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун шахсияти меҳварии давлатдории муосир муаррифӣ мешавад. Ин равиш ба пешгирии низоъҳои эҳтимолӣ ва таҳкими эътимоди ҷомеа ба низоми сиёсӣ кӯмак мерасонад.

    Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз соли 1992, ҳамчун Сарвари давлат, дар бунёди низоми давлатдории Тоҷикистони соҳибистиқлол саҳми беназир гузоштааст. Ӯ дар Иҷлосияи шонздаҳуми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон (1992) интихоб шуда, дар барқарорсозии сохти конститутсионӣ, ба даст овардани сулҳ ва ваҳдати миллӣ нақши калидӣ бозид. Соли 1994, тибқи Конститутсия, ӯ дар асоси овоздиҳии умумихалқӣ аввалин Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардид ва дар эъмори давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва иҷтимоӣ хизматҳои бузург анҷом дод.

    Қонуни мазкур ин хизматҳоро расман эътироф намуда, мақоми ӯро ҳамчун рамзи пойдории давлатдории мустақили тоҷикон ва кафили рушди устувори ҷомеа муайян мекунад. Он инчунин нишонаи он аст, ки мардуми Тоҷикистон ба роҳбарии хирадмандонаи Пешвои миллат эътимоди комил дорад ва ӯро ҳамчун падари миллат ва бунёдгузори давлатдории муосир эҳтиром мекунад.

    Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат” (аз 14 ноябри соли 2016, № 1356) як санади ҳуқуқии муҳим аст, ки вазъи сиёсиву ҳуқуқии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат муайян намуда, хизматҳои беназири ӯро дар бунёди давлати соҳибистиқлол, барқарорсозии сулҳ ва ваҳдати миллӣ, таҳкими истиқлолияти давлатӣ ва рушди иқтисодиву фарҳангии Тоҷикистон расман эътироф мекунад. Ин қонун аз 19 модда иборат буда, мафҳум, вазъи ҳуқуқӣ, салоҳият, имтиёзҳо ва кафолатҳои Пешвои миллатро муқаррар менамояд. Дар ин қисми мақола мундариҷа ва сохтори қонун мавриди таҳлили муфассал қарор гирифта, моддаҳои калидии он шарҳ дода мешаванд.

    Қонун на танҳо як санади расмии ҳуқуқӣ, балки инчунин як рамзи эҳтироми миллат ба хизматҳои муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аст, ки дар давраи буҳрони ҷанги шаҳрвандӣ (1992-1997) миллатро аз парокандагӣ наҷот дода, Тоҷикистонро ба як давлати муътабар дар арсаи ҷаҳон табдил дод. Сохтори қонун ба таври мантиқӣ таҳия шуда, ҳар як моддаи он ба ҳадафҳои мушаххаси ҳуқуқӣ ва сиёсӣ хидмат мекунад, ки дар маҷмӯъ ба таҳкими ваҳдати миллӣ, суботи сиёсӣ ва рушди давлат мусоидат менамояд.

    Қонуни мазкур аз 19 модда иборат буда, ба чанд бахши асосӣ тақсим мешавад: муайян кардани мафҳум ва вазъи Пешвои миллат, салоҳиятҳои ӯ, кафолатҳои иҷтимоиву иқтисодӣ, таъмини амният ва имтиёзҳои якумра, инчунин таъсиси ниҳодҳо ва мукофотҳои ба номи Пешвои миллат. Мувофиқи моддаи 2, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун шахсияти барҷастаи таърихӣ эътироф шуда, хизматҳои беназири ӯ дар бунёди давлати соҳибистиқлол, барқарорсозии сохти конститутсионӣ, раҳоии миллат аз парокандагӣ ва давлат аз нестшавӣ махсус таъкид мегарданд. Ин модда ӯро ҳамчун рамзи пойдории давлатдории мустақили тоҷикон ва кафили рушди устувори ҷомеа муаррифӣ мекунад.

    Қонун инчунин вазифаҳои Пешвои миллатро дар таҳкими сулҳ, ваҳдати миллӣ ва рушди давлат муайян намуда, салоҳиятҳои якумраи ӯро барои идораи масъалаҳои муҳими сиёсӣ ва иқтисодӣ муқаррар мекунад. Ғайр аз ин, он кафолатҳои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва амниятии Пешвои миллат ва аъзои оилаашро пешбинӣ намуда, ниҳодҳо ва мукофотҳои ба номи ӯро барои арҷгузорӣ ба хизматҳояш таъсис медиҳад.

    Моддаи 1 мавзӯи танзими қонунро муайян намуда, онро ба муқаррар намудани вазъи сиёсиву ҳуқуқии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, инчунин имтиёзу кафолатҳои иҷтимоӣ ва иқтисодии ӯ дар давраи фаъолият ва пас аз қатъи ваколати президентиаш равона мекунад. Ин модда заминаи ҳуқуқии санадро ташкил дода, ҳадафҳои онро баён мекунад, ки аз тақвияти асосҳои сохтори конститутсионӣ, истиқлолияти давлатӣ, якпорчагии Ватан ва таъмини рушди устувори Тоҷикистон иборатанд. Моддаи мазкур нишон медиҳад, ки қонун на танҳо ба муайян кардани мақоми Пешвои миллат, балки ба таҳкими низоми сиёсии кишвар ва ҳифзи арзишҳои миллии давлатдории тоҷикон нигаронида шудааст. Он ҳамчун асоси ҳуқуқӣ барои моддаҳои минбаъда хидмат мекунад, ки салоҳиятҳо, имтиёзҳо ва кафолатҳои Пешвои миллатро муфассал шарҳ медиҳанд.

    Моддаи 2 муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат эътироф намуда, хизматҳои беназири ӯро дар таърихи муосири Тоҷикистон таъкид мекунад. Ин модда ӯро ҳамчун шахсияти барҷастаи таърихӣ муаррифӣ намуда, саҳми ӯро дар бунёди давлати соҳибистиқлол, барқарорсозии сохти конститутсионӣ, ба даст овардани сулҳ ва ваҳдати миллӣ, инчунин рушди сиёсӣ, иқтисодиву фарҳангии кишвар махсус қайд мекунад. Банди 4-и ин модда яке аз муҳимтарин муқаррароти қонун аст, ки маҳдудияти бештар аз ду муҳлат пай дар пай интихоб шудан ба вазифаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро нисбат ба Пешвои миллат бекор мекунад. Ин муқаррарот имкон медиҳад, ки муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бидуни маҳдудиятҳои конститутсионӣ дар интихобот иштирок кунад, ки аз нуқтаи назари сиёсӣ барои нигоҳ доштани идомаи сиёсати давлатӣ ва суботи сиёсӣ муҳим аст.

    Моддаи 3 салоҳиятҳои якумраи Пешвои миллатро муайян намуда, нақши ӯро дар идораи масъалаҳои муҳими давлатӣ таъмин мекунад. Аз ҷумла, ин модда ба ӯ ҳуқуқ медиҳад, ки: ба халқи Тоҷикистон, мақомоти давлатӣ ва шахсони мансабдор оид ба масъалаҳои сохтори давлатӣ, амнияти кишвар, сиёсати дохилӣ ва хориҷӣ муроҷиат намояд, ки тавсияҳои ӯ барои мақомоти давлатӣ ҳатмӣ мебошанд; дар ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, маҷлисҳои Ҳукумат ва Шӯрои амният иштирок карда, суханронӣ намояд; дар ҳолати буҳронҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ барои ҳалли онҳо мусоидат кунад.

    Ин салоҳиятҳо нақши муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун омили асосии субот ва рушди устувори Тоҷикистон таъмин намуда, кафолат медиҳанд, ки ӯ ҳатто пас аз қатъи ваколати президентиаш дар қабули қарорҳои муҳими давлатӣ нақши муассир дошта бошад.

    Моддаи 4 таъсиси орден ва ҷоизаи давлатии ба номи “Пешвои миллат - Эмомалӣ Раҳмон”-ро пешбинӣ мекунад, ки ба арҷгузорӣ ба хизматҳои содиқонаи ӯ дар назди Ватан нигаронида шудааст. Ордени “Пешвои миллат - Эмомалӣ Раҳмон” барои хизматҳои шоён дар фаъолияти давлатӣ ва ҷамъиятӣ, ва ҷоизаи давлатии ба номи ӯ барои ҳиссаи арзанда дар рушди демократия, таҳкими сулҳу суботи ҷомеа ва дӯстии байни халқҳо дода мешавад. Ин муқаррарот рамзи эҳтироми миллат ба Пешвои худ буда, ба таҳкими фарҳанги сиёсии миллӣ мусоидат мекунад. Онҳо инчунин барои сарфарозгардонии шахсоне, ки дар пешрафти Тоҷикистон саҳм гузоштаанд, хидмат намуда, арзишҳои сулҳ ва ваҳдатро таблиғ мекунанд.

    Моддаи 5 дахлнопазирии Пешвои миллат ва аъзои оилаашро кафолат дода, онҳоро аз ҷавобгарии ҳуқуқӣ барои амалҳояшон дар давраи иҷрои вазифаҳои давлатӣ озод мекунад. Ин модда инчунин дастгир намудан, ба ҳабс гирифтан, кофтуков кардан ва маҷбуран овардани Пешвои миллатро манъ мекунад. Дахлнопазирӣ ба моликият, манзили истиқоматӣ, нақлиёт, воситаҳои алоқа ва ҳуҷҷатҳои ӯ низ татбиқ мегардад. Ин муқаррарот як навъ кафолати амниятӣ барои Пешвои миллат ва хонаводааш буда, дар шароити мураккаби сиёсӣ аҳамияти хоса дорад. Он нишон медиҳад, ки давлат ба хизматҳои Пешвои миллат арҷ гузошта, амнияти ӯро дар сатҳи баланд таъмин мекунад.

Моддаҳои 6 то 15 кафолатҳои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва амниятии Пешвои миллатро муфассал баён мекунанд. Аз ҷумла:

- моддаи 6. Таъмини фаъолияти Пешвои миллат пас аз қатъи ваколати президентиаш бо бинои хизматӣ ва Дафтардории махсус.

-моддаи 7. Ҳуқуқи истифодаи ройгон аз воситаҳои алоқаи ҳукуматӣ дар ҳудуди Тоҷикистон.

-моддаи 8. Таъмини амнияти Пешвои миллат ва аъзои оилааш таҳти ҳимояи давлат.

-моддаи 9. Таъмини манзили истиқоматӣ ва бӯстонсарои давлатӣ.

моддаи 15. Нафақаи ҳармоҳа ба андозаи 80 фоизи музди меҳнати Президенти амалкунанда.

Ин кафолатҳо нишонаи эҳтироми давлат ба хизматҳои Пешвои миллат буда, амнияти иҷтимоиву иқтисодии ӯ ва хонаводаашро таъмин мекунанд.

Моддаи 13 таъсиси осорхона, китобхона ва бойгонии Пешвои миллатро пешбинӣ намуда, онҳоро ҳамчун сарвати миллӣ ва моликияти давлатӣ эътироф мекунад. Инчунин, дар пойтахт ва зодгоҳи Пешвои миллат пас аз вафоташ муҷассамаи ӯ гузошта мешавад. Ин муқаррарот ба ҳифзи мероси таърихии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нигаронида шуда, ба наслҳои оянда имкон медиҳад, ки аз хизматҳои ӯ огоҳ бошанд.

Қонун дорои хусусияти мафкуравӣ буда, ба ташаккули симои муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун шахсияти меҳварии давлатдории муосири Тоҷикистон мусоидат мекунад. Таъсиси ниҳодҳо ва мукофотҳои ба номи ӯ, инчунин муқаррар намудани салоҳиятҳои якумра, нишонаи эҳтироми амиқи мардум ба хизматҳои ӯ мебошад. Ин равиш ба таҳкими фарҳанги сиёсии миллӣ кӯмак намуда, арзишҳои сулҳ, ваҳдат ва пешрафтро таблиғ мекунад.

Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат" (аз 14 ноябри соли 2016, № 1356) на танҳо як санади ҳуқуқӣ, балки як рамзи эҳтироми миллат ба хизматҳои беназири муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар бунёди давлати соҳибистиқлол, барқарорсозии сулҳ ва ваҳдати миллӣ, таҳкими истиқлолияти давлатӣ ва рушди иқтисодиву фарҳангии Тоҷикистон мебошад. Ин қонун дар заминаи таърихии пас аз истиқлолият, ки бо ҷанги шаҳрвандӣ (1992-1997) ва мушкилоти сиёсиву иқтисодӣ ҳамроҳ буд, қабул шуда, нақши Пешвои миллатро ҳамчун кафили субот ва пешрафти кишвар таъкид мекунад. Дар ин қисми мақола аҳамияти сиёсӣ ва иҷтимоии қонун мавриди таҳлили муфассал қарор гирифта, таъсири он ба сохтори сиёсӣ, ҷомеа ва рушди давлат баррасӣ мешавад.

Қонун на танҳо мақоми муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун Пешвои миллат мустаҳкам мекунад, балки инчунин механизми ҳуқуқиро барои таъмини идомаи сиёсати давлатӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллӣ фароҳам меорад. Он ба ташаккули фарҳанги сиёсии миллӣ мусоидат намуда, арзишҳои сулҳ, ваҳдат ва пешрафтро дар ҷомеа таблиғ мекунад. Аҳамияти сиёсии қонун дар таҳкими низоми давлатдорӣ ва нақши иҷтимоии он дар афзоиши эътимоди мардум ба давлат ва роҳбарияти он зоҳир мегардад.

Қонуни мазкур дар заминаи таърихии Тоҷикистон аҳамияти бузурги сиёсӣ дорад. Пас аз ҷанги шаҳрвандии солҳои 1992-1997, ки боиси харобии иқтисодӣ, талафоти ҷонӣ ва парокандагии ҷомеа гардид, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо роҳбарии хирадмандонаи худ тавонист сулҳро барқарор намуда, раванди давлатсозиро ба роҳ монад. Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ (27 июни 1997) яке аз дастовардҳои муҳими ӯ буд, ки низои дохилиро хотима бахшид ва заминаи суботи сиёсиро фароҳам овард. Ин қонун хизматҳои беназири Пешвои миллатро дар раҳоии миллат аз ҷанги шаҳрвандӣ, таҳкими истиқлолият ва рушди иқтисодиву фарҳангӣ расман эътироф намуда, механизми ҳуқуқиро барои таъмини суботи сиёсӣ дар оянда муқаррар мекунад.

Яке аз вижагиҳои муҳими қонун бартараф намудани маҳдудияти ду муҳлати пай дар пайи президентӣ мебошад (моддаи 2, банди 4). Ин муқаррарот имкон медиҳад, ки муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бидуни маҳдудиятҳои конститутсионӣ дар интихобот иштирок кунад, ки аз нуқтаи назари сиёсӣ барои нигоҳ доштани идомаи сиёсати давлатӣ ва пешрафти устувори Тоҷикистон муҳим аст. Ин тасмим дар заминаи таърихии пас аз ҷанги шаҳрвандӣ, ки суботи сиёсӣ яке аз ҳадафҳои асосии давлат буд, қабул шудааст.

Моддаи 3 салоҳиятҳои якумраи Пешвои миллатро муайян намуда, ба ӯ ҳуқуқ медиҳад, ки дар қабули қарорҳои муҳими давлатӣ, аз ҷумла масъалаҳои амнияти миллӣ, сиёсати дохилӣ ва хориҷӣ, нақши фаъол дошта бошад. Ин салоҳиятҳо кафолат медиҳанд, ки муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳатто пас аз қатъи ваколати президентиаш дар идораи давлат нақши муассир дошта, ба суботи сиёсӣ ва рушди кишвар мусоидат намояд. Ин муқаррарот низоми сиёсии Тоҷикистонро мустаҳкам намуда, онро аз таҳдидҳои эҳтимолии ноустуворӣ ҳифз мекунад.

Қонун инчунин ба таҳкими сиёсати хориҷии Тоҷикистон мусоидат мекунад. Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо сиёсати “дарҳои кушод” Тоҷикистонро ба узви фаъоли созмонҳои байналмилалӣ, аз қабили Созмони Милали Муттаҳид (СММ), Созмони Аҳдномаи амнияти дастаҷамъӣ (СААД) ва Созмони ҳамкории Шанхай (СҲШ) табдил дод. Ташаббусҳои байналмилалии ӯ, аз ҷумла қатъномаҳои СММ дар бораи об ва ҳифзи пиряхҳо, мавқеи Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳон боло бурданд. Қонун ин дастовардҳоро эътироф намуда, заминаи ҳуқуқиро барои идомаи ин сиёсат фароҳам меорад.

Қонуни мазкур механизми ҳуқуқиро барои пешгирии буҳронҳои сиёсӣ муқаррар мекунад. Салоҳиятҳои Пешвои миллат дар ҳалли буҳронҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ (моддаи 3) имкон медиҳанд, ки ӯ дар шароити мураккаб ҳамчун омили субот амал кунад. Ин муқаррарот дар заминаи таърихии Тоҷикистон, ки пас аз ҷанги шаҳрвандӣ ба суботи сиёсӣ ниёз дошт, аҳамияти хоса дорад.

Таъсиси ниҳодҳо, аз қабили Дафтардории Пешвои миллат (моддаи 6) ва Фонди Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ (моддаи 12), низ ба таҳкими суботи сиёсӣ мусоидат мекунад. Ин ниҳодҳо имкон медиҳанд, ки иқдомҳои созандаи Пешвои миллат дар соҳаҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ дастгирӣ ёбанд, ки ин ба идомаи сиёсати давлатӣ ва рушди устувори кишвар кӯмак мерасонад.

Қонуни мазкур ба ташаккули фарҳанги сиёсии миллӣ мусоидат мекунад, ки дар он муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун рамзи ваҳдати миллӣ, сулҳ ва пешрафти давлатӣ муаррифӣ мешавад. Хизматҳои ӯ дар таҳкими дӯстӣ байни халқҳо, рушди демократия ва таъмини зиндагии арзанда барои ҳар як шаҳрванд эътибори ӯро дар байни мардум боз ҳам баланд мебардорад.

Қонун эътимоди мардумро ба низоми сиёсӣ ва роҳбарияти давлат афзоиш медиҳад. Таъмини якумраи Пешвои миллат бо манзил, нақлиёт, хизматрасонии тиббӣ ва нафақа (моддаҳои 9-15) нишонаи эҳтироми давлат ба хизматҳои бузурги ӯ мебошад. Ин муқаррарот ба мардум паём медиҳад, ки давлат ба шахсиятҳое, ки барои сулҳ ва пешрафти кишвар хизмат кардаанд, арҷ мегузорад.

Таъсиси осорхонаҳо, китобхонаҳо ва муҷассамаҳои Пешвои миллат (моддаи 13) ба наслҳои оянда имкон медиҳад, ки аз хизматҳои ӯ огоҳ бошанд ва арзишҳои сулҳу ваҳдатро қадр намоянд. Ин иқдомҳо ба таҳкими ифтихори миллӣ мусоидат намуда, эҳсоси мансубият ба миллатро дар байни мардум, бахусус ҷавонон, афзоиш медиҳанд.

Қонун ба ҳамгироии иҷтимоии ҷомеа мусоидат мекунад. Таъсиси орден ва ҷоизаи давлатии ба номи “Пешвои миллат - Эмомалӣ Раҳмон” (моддаи 4) барои сарфарозгардонии шахсоне, ки дар рушди демократия, таҳкими сулҳ ва дӯстии байни халқҳо саҳм гузоштаанд, хидмат мекунад. Ин мукофотҳо рамзи эҳтироми миллат ба арзишҳои умумиинсонӣ буда, ба таҳкими ягонагии иҷтимоӣ кӯмак мерасонанд.

Инчунин, Фонди Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ (моддаи 12) имкон медиҳад, ки лоиҳаҳои иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва иқтисодӣ дастгирӣ ёбанд. Ин иқдом ба коҳиши нобаробарии иҷтимоӣ, беҳбуди сатҳи зиндагии мардум ва таҳкими ваҳдати миллӣ мусоидат мекунад.

Қонун ба эҳёи арзишҳои фарҳангӣ ва таърихии миллӣ мусоидат мекунад. Таъсиси осорхонаҳо ва китобхонаҳои ба номи Пешвои миллат (моддаи 13) мероси таърихии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ҳифз намуда, онро ба наслҳои оянда мерасонад. Ин иқдомҳо ба ташаккули ифтихори миллӣ ва эҳсоси мансубият ба таърихи муосири Тоҷикистон кӯмак мерасонанд.

Аз нигоҳи ҳуқуқӣ, қонун мақоми махсуси Пешвои миллатро дар низоми конститутсионӣ мустаҳкам намуда, кафолатҳои заруриро барои фаъолияти босамари ӯ фароҳам меорад. Дахлнопазирии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва аъзои оилааш (моддаи 5) як навъ кафолати амниятӣ барои ӯ ва хонаводааш буда, дар шароити мураккаби сиёсӣ аҳамияти хоса дорад. Ин муқаррарот нишон медиҳад, ки давлат ба хизматҳои Пешвои миллат арҷ гузошта, амнияти ӯро дар сатҳи баланд таъмин мекунад. Моддаҳои 6-15 кафолатҳои иҷтимоӣ ва иқтисодии Пешвои миллатро муқаррар намуда, ба ӯ имкон медиҳанд, ки пас аз қатъи ваколати президентиаш низ фаъолияти созандаи худро идома диҳад. Ин муқаррарот ба таҳкими низоми ҳуқуқии давлат мусоидат намуда, эътимоди мардумро ба адолати иҷтимоӣ афзоиш медиҳанд.

Қонуни мазкур ба афзоиши эътимоди мардум ба давлат ва роҳбарияти он мусоидат кардааст. Эътирофи расмии хизматҳои муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун Пешвои миллат ба мардум паём медиҳад, ки давлат ба арзишҳои сулҳ, ваҳдат ва пешрафт содиқ аст. Ин қонун инчунин ба таҳкими ягонагии миллӣ кӯмак намуда, эҳсоси мансубият ба давлат ва миллатро дар байни мардум, бахусус ҷавонон, афзоиш медиҳад.

Таъсиси ниҳодҳо ва мукофотҳои ба номи Пешвои миллат ба таблиғи арзишҳои миллӣ ва таҳкими фарҳанги сиёсии ҷомеа мусоидат мекунад. Ин иқдомҳо ба мардум имкон медиҳанд, ки аз таърихи муосири Тоҷикистон ва нақши Пешвои миллат дар он огоҳ бошанд, ки ин ба ташаккули насли огоҳ ва ватандӯст мусоидат менамояд.

Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат" (аз 14 ноябри соли 2016, № 1356) як санади муҳими ҳуқуқӣ ва сиёсист, ки хизматҳои беназири муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар бунёди давлати соҳибистиқлол, барқарорсозии сулҳ ва ваҳдати миллӣ, таҳкими истиқлолияти давлатӣ ва рушди иқтисодиву фарҳангии Тоҷикистон расман эътироф мекунад. Ин қонун на танҳо мақоми Пешвои миллатро ҳамчун рамзи пойдории давлатдории мустақили тоҷикон ва кафили суботи ҷомеа муайян мекунад, балки механизми ҳуқуқиро барои идомаи сиёсати давлатӣ ва рушди устувори кишвар фароҳам меорад.

Қонун дар заминаи таърихии пас аз истиқлолият, ки бо ҷанги шаҳрвандии солҳои 1992-1997 ва мушкилоти сиёсиву иқтисодӣ ҳамроҳ буд, қабул шудааст. Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ин давраи мураккаб бо роҳбарии хирадмандонаи худ тавонист миллатро аз парокандагӣ наҷот диҳад, сулҳро барқарор намояд ва Тоҷикистонро ба як давлати муътабар дар арсаи ҷаҳон табдил диҳад. Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ (27 июни 1997), ки ҳамчун “модели тоҷикии сулҳ” дар сатҳи ҷаҳонӣ эътироф шуд, яке аз дастовардҳои бузурги ӯст, ки заминаи суботи сиёсиро фароҳам овард.

Қонуни мазкур на танҳо хизматҳои Пешвои миллатро дар барқарорсозии сулҳ ва ваҳдати миллӣ таъкид мекунад, балки инчунин салоҳиятҳои якумраи ӯро барои идораи масъалаҳои муҳими давлатӣ муқаррар намуда, кафолатҳои иҷтимоиву иқтисодии ӯ ва аъзои оилаашро таъмин мекунад. Таъсиси ниҳодҳо, аз қабили Дафтардории Пешвои миллат, Фонди Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, осорхонаҳо ва мукофотҳои ба номи ӯ, ба ҳифзи мероси таърихии ӯ ва таблиғи арзишҳои сулҳу ваҳдат мусоидат мекунад. Хизматҳои муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар таърихи Тоҷикистон абадан сабт шуда, ӯ ҳамчун падари миллат ва бунёдгузори давлатдории муосир дар қалби мардум ҷойгоҳи махсус дорад.

Қонун ба ташаккули фарҳанги сиёсии миллӣ мусоидат намуда, эътимоди мардумро ба низоми давлатдорӣ ва роҳбарияти он афзоиш медиҳад. Он инчунин заминаи ҳуқуқиро барои пешгирии буҳронҳои сиёсӣ, таҳкими ваҳдати миллӣ ва рушди устувори иқтисодиву фарҳангӣ фароҳам меорад. Ин санад намунаи беназири қонунгузории миллӣ аст, ки хизматҳои як шахсияти таърихиро эътироф намуда, ҳамзамон ба идомаи сиёсати давлатӣ ва таҳкими ягонагии ҷомеа хидмат мекунад.

Татбиқи Қонуни конститутсионии "Дар бораи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат" дар оянда метавонад ба таҳкими минбаъдаи ваҳдати миллӣ, суботи сиёсӣ ва рушди иқтисодиву фарҳангии Тоҷикистон мусоидат намояд. Ин қонун на танҳо ба ҳифзи мероси таърихии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, балки ба таблиғи арзишҳои сулҳ, ваҳдат ва пешрафт дар байни наслҳои оянда нигаронида шудааст.

Таъсиси осорхонаҳо, китобхонаҳо ва муҷассамаҳои Пешвои миллат (моддаи 13) ба наслҳои оянда имкон медиҳад, ки аз хизматҳои бузурги муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон огоҳ бошанд ва арзишҳои сулҳу ваҳдатро қадр намоянд. Ин иқдомҳо ба ташаккули ифтихори миллӣ ва эҳсоси мансубият ба таърихи муосири Тоҷикистон кӯмак мерасонанд. Дар оянда, ин ниҳодҳо метавонанд ба марказҳои таълимӣ ва фарҳангӣ табдил ёбанд, ки дар онҳо наслҳои ҷавон аз таҷрибаи сулҳофарии Тоҷикистон ва нақши Пешвои миллат дар он омӯзанд.

Фонди Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ (моддаи 12) метавонад барои дастгирии лоиҳаҳои иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва иқтисодӣ, аз қабили бунёди мактабҳо, беморхонаҳо ва марказҳои фарҳангӣ, истифода шавад. Ин иқдомҳо ба коҳиши нобаробарии иҷтимоӣ, беҳбуди сатҳи зиндагии мардум ва таҳкими ягонагии миллӣ мусоидат мекунанд. Дар дарозмуддат, фаъолияти ин фонд метавонад ба афзоиши эътимоди мардум ба давлат ва таҳкими ваҳдати миллӣ кӯмак расонад.

Салоҳиятҳои якумраи Пешвои миллат (моддаи 3) барои идораи масъалаҳои муҳими давлатӣ, аз ҷумла ҳалли буҳронҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ, имкон медиҳанд, ки ӯ дар оянда низ ҳамчун омили субот амал кунад. Ин муқаррарот дар шароити мураккаби геополитикии минтақа, ки бо таҳдидҳои амниятӣ ва ноустувории иқтисодӣ ҳамроҳ аст, аҳамияти хоса дорад. Нақши Пешвои миллат дар қабули қарорҳои стратегӣ метавонад Тоҷикистонро аз таҳдидҳои дохилӣ ва хориҷӣ ҳифз намуда, суботи сиёсиро таъмин кунад.

Бартараф намудани маҳдудияти ду муҳлати пай дар пайи президентист (моддаи 2, банди 4) имкон медиҳад, ки муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар оянда низ дар идораи давлат нақши фаъол дошта бошад. Ин тасмим ба нигоҳ доштани идомаи сиёсати давлатӣ, ки дар тӯли зиёда аз се даҳсола Тоҷикистонро ба пешрафт бурдааст, мусоидат мекунад. Дар оянда, ин муқаррарот метавонад ба таъмини гузариши муназзами сиёсӣ ва нигоҳ доштани субот дар кишвар кӯмак расонад.

Қонун ба рушди иқтисодиву фарҳангии Тоҷикистон мусоидат мекунад. Таъсиси орден ва ҷоизаи давлатии ба номи "Пешвои миллат - Эмомалӣ Раҳмон" (моддаи 4) барои сарфарозгардонии шахсоне, ки дар рушди демократия, таҳкими сулҳ ва дӯстии байни халқҳо саҳм гузоштаанд, хидмат мекунад. Ин мукофотҳо ба таблиғи арзишҳои умумиинсонӣ ва таҳкими фарҳанги сиёсии миллӣ мусоидат намуда, ба афзоиши ифтихори миллӣ ва ҳамгироии иҷтимоии ҷомеа кӯмак мерасонанд.

Фонди Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ метавонад дар оянда барои дастгирии лоиҳаҳои иқтисодӣ, аз қабили рушди соҳибкорӣ, бунёди инфрасохтор ва таъмини ҷойҳои корӣ, истифода шавад. Ин иқдомҳо ба коҳиши камбизоатӣ, беҳбуди сатҳи зиндагии мардум ва афзоиши иқтисоди миллӣ мусоидат мекунанд. Инчунин, дастгирии лоиҳаҳои фарҳангӣ, аз қабили баргузории фестивалҳо, нашри китобҳо ва ташкили чорабиниҳои маърифатӣ, ба эҳёи анъанаҳои миллӣ ва таблиғи мероси фарҳангии Тоҷикистон кӯмак мерасонад.

Барои таҳкими бештари татбиқи қонун ва афзоиши таъсири он ба ҷомеа ва давлат, пешниҳодҳои зерин пешкаш карда мешаванд:

-Таҳияи барномаҳои таълимӣ. Барномаҳои таълимӣ дар мактабҳо ва донишгоҳҳо таҳия шаванд, ки хизматҳои муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ба наслҳои ҷавон муаррифӣ кунанд. Ин барномаҳо метавонанд дарсҳои махсус, семинарҳо ва чорабиниҳои маърифатиро дар бар гиранд, ки ба таърихи муосири Тоҷикистон, нақши Пешвои миллат дар сулҳофарӣ ва давлатсозӣ бахшида шаванд. Ин иқдом ба ташаккули насли огоҳ ва ватандӯст мусоидат мекунад.

-Таблиғи “модели тоҷикии сулҳ”. Чорабиниҳои байналмилалӣ, аз қабили конференсияҳо, семинарҳо ва форумҳо, барои таблиғи “модели тоҷикии сулҳ” ташкил карда шаванд. Ин иқдомҳо метавонанд бо ҳамкории Созмони Милали Муттаҳид ва дигар созмонҳои байналмилалӣ баргузор шуда, таҷрибаи Тоҷикистонро дар ҳалли низоъҳо ва таҳкими сулҳ ба ҷомеаи ҷаҳонӣ муаррифӣ кунанд.

-Васеъ кардани фаъолияти Фонди Пешвои миллат. Фаъолияти Фонди Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ васеъ карда шавад, то лоиҳаҳои иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва иқтисодиро дар сатҳи миллӣ ва минтақавӣ дастгирӣ намояд. Масалан, фонд метавонад барои бунёди марказҳои таълимӣ, дастгирии соҳибкории хурд ва миёна, инчунин таблиғи фарҳанги тоҷик дар хориҷа маблағгузорӣ кунад.

-Ташкили чорабиниҳои фарҳангӣ. Чорабиниҳои фарҳангӣ, аз қабили фестивалҳо, намоишгоҳҳо ва барномаҳои телевизионӣ, барои таблиғи хизматҳои Пешвои миллат ва арзишҳои сулҳу ваҳдат ташкил карда шаванд. Ин чорабиниҳо метавонанд ба афзоиши ифтихори миллӣ ва таҳкими ягонагии ҷомеа мусоидат намоянд.

-Ҳамкорӣ бо созмонҳои байналмилалӣ.: Ҳамкорӣ бо созмонҳои байналмилалӣ, аз қабили СММ, СААД ва СҲШ, барои таблиғи ташаббусҳои Пешвои миллат дар соҳаҳои сулҳ, об ва ҳифзи муҳити зист тақвият дода шавад. Ин иқдом метавонад мавқеи Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳон боз ҳам мустаҳкам кунад.

Дар дарозмуддат қонун метавонад ба таҳкими низоми давлатдории Тоҷикистон, афзоиши эътимоди мардум ба давлат ва рушди устувори кишвар мусоидат намояд. Он ба ҳифзи мероси таърихии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нигаронида шуда, ба наслҳои оянда имкон медиҳад, ки аз хизматҳои ӯ огоҳ бошанд ва арзишҳои сулҳ, ваҳдат ва пешрафтро идома диҳанд. Қонун инчунин метавонад ба таҳкими мавқеи Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ кӯмак расонад. Ташаббусҳои байналмилалии Пешвои миллат, аз қабили қатъномаҳои СММ дар бораи об ва ҳифзи пиряхҳо, мавқеи Тоҷикистонро ҳамчун пешоҳанг дар ҳалли масъалаҳои ҷаҳонӣ мустаҳкам кардаанд. Ин қонун заминаи ҳуқуқиро барои идомаи ин ташаббусҳо фароҳам оварда, ба афзоиши эътибори байналмилалии кишвар мусоидат мекунад.

Қонуни конститутсионии "Дар бораи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат" як санади таърихист, ки хизматҳои муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун бунёдгузори давлатдории муосири Тоҷикистон эътироф намуда, заминаи ҳуқуқиро барои таҳкими суботи сиёсӣ, ваҳдати миллӣ ва рушди устувори кишвар фароҳам меорад. Ин қонун на танҳо рамзи эҳтироми миллат ба Пешвои худ, балки инчунин воситаи муассир барои нигоҳ доштани ягонагии ҷомеа ва пешрафти давлат аст. Дар оянда, татбиқи ин қонун метавонад ба таҳкими ифтихори миллӣ, афзоиши эътимоди мардум ба давлат ва рушди иқтисодиву фарҳангии Тоҷикистон мусоидат намояд. Хизматҳои муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар таърихи миллат бо ҳарфҳои заррин сабт шуда, ӯ ҳамчун рамзи сулҳ, ваҳдат ва пешрафт барои наслҳои оянда боқӣ хоҳад монд.

 

Дониёр САНГИНЗОДА

муовини директор оид ба илм ва таълим

Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ.