“Фарҳанги сулҳ беҳтарин неъмат ва волотарин дастоварди миллати тоҷик мебошад, ки рисолати инсондӯстию фарҳангпарвариро дар тӯли асрҳо пуштибонӣ намудааст”.

Эмомалӣ  Раҳмон

Агар зери  мафҳуми сулҳ  якдигарфаҳмӣ, оштиву фарзонагӣ  ва осоиштагии мардум ниҳон бошад, пас калимаи ваҳдат ба маънои ба ҳам омадан, аз як гиребон сар бурун овардан, хамдигарфаҳмӣ ва  иттиҳод мебошад.

Воқеан, ҳам  ваҳдати миллӣ беҳтарин неъмат, орзуву ормон, таҳкими давлату давлатдорӣ, наҷоти миллат, рушду нумӯи даврон, ҳастии инсон дар ҳар давру замон ба шумор меравад. Халқи шарафманди тоҷик бо камоли сарафрозӣ, ҳамасола санаи 27- июнро ҳамчун  Рӯзи Ваҳдати миллии Тоҷикистон дар фазои сулҳу дустӣ таҷлил менамоянд. Расо 28 сол муқаддам дар ин рӯз хостаҳо ва ормонҳои чандинсолаи мардуми ҷафодидаи тоҷик, ки ташнаи сулҳу оромӣ ва ваҳдату ягонагӣ буданд, амалӣ гардид. Он рӯзи таърихӣ, ки дар шаҳри Маскав миёни Ҳукумати ҷумҳурӣ ва мухолифин “Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон”  ба имзо расид,  ки кишварро аз нобудшавӣ  ва мардумро аз парокандагӣ наҷот дод.

Пас аз пош хурдани Иттиҳоди Шуравӣ то ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ,  Ҷумҳурии Тоҷикистон  мубталои ҷанги шаҳрвандӣ  гардида буд. Вазъи ноороми сиёсӣ ва даргириҳои дохилии шаҳрвандӣ дар он  давра садҳо ҳазор одамонро маҷбур сохт, ки тарки ватан намуда, ба дигар кишварҳо фирор  намоянд. Вазъияти баамаломадаи он давра Ҷумҳурии Тоҷикистонро қариб ба парокандагию парешонӣ оварда расонид.

Дар ҳамин лаҳзаҳои ҳассос ва даргириҳои нотамом санад ё ҳуҷҷате лозим буд, ки ба  даргириҳои дохилии шаҳрвандӣ хотима бахшад. Маҳз дар чунин вазъияти душвор ва мураккаб  Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон,  муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо ҷасорат ва дарки масъулияти баланд,  ин рисолати ҳаётан муҳимро ба души худ гирифтанд.  Аз ҳамон лаҳза сиёсати дохилӣ ва хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба тариқи мусбат комилан дигаргун гашт.

Иҷлосияи шонздаҳуми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 16 ноябри соли 1992 дар шаҳри Хуҷанд,  бо мақсади таъмини сулҳу Ваҳдати миллӣ, ҳифзи тамомияти арзӣ ва ҳимояи дастовардҳои истиқлолияти давлатӣ  баргузор гардид,  ки дар он аввалин маротиба Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба вазифаи Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон  интихоб гардида,  аз минбари  баланд чунин суханронӣ  намуданд:  “Ман барои барқарор кардани  сулҳу  субот дар Тоҷикистон ва баргардонидани ҳамаи гурезаҳо ба Ватан тайёр ҳастам ҳаёти худро қурбон кунам”. Воқеан ҳам чунин суханҳо ба қалби ҳамаи шаҳрвандони кишварамон ҳамчун  умеди тозае ба хотири сулҳу осоиш нақш баст ва шурӯъ аз соли 1993 раванди бозгардонии мардуми ҷабрдидаю парешонҳол ба Ватан оғоз ёфт. Бояд қайд намуд, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон,  муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тақозои ҷомеаро сари вақт дарк намуд ва онро асоси сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишвар дар марҳилаи тақдирсоз қарор дод.

Маҳз сиёсати пешгирифтаи сарвари давлат буд,  ки аввалин маротиба 29 сентябри соли 1993 Пешвои муаззами миллат, муҳтарам  Эмомалӣ  Раҳмон аз минбари созмони Милали Муттаҳид баромад намуда,  давлати тозаистиқлоли моро ба ҳайси субъекти мустақили ҳуқуқи байналмилалӣ ба ҷомеаи ҷаҳони муаррифӣ намуд.

Тайи солҳои 1993-1997 Сарвари давлат кӯшишҳои зиёде ба харҷ доданд, ки сулҳу суботро ба хонадони мардуми тоҷик баргардонанд. Аз ҷумла,  сафарҳои пайиҳами роҳбари давлат ба кишварҳои хориҷӣ ва бо ин васила гуфтушунид бо мухолифин билохира ба натиҷаҳои мусбӣ оварда расонид.

Дар натиҷаи гуфтушунидҳо байни ҳайати намояндагии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Иттиҳоди мухолифин, шаш мулоқоти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин се машварати ҳайати тарафҳо, билохира 27 июни соли 1997 дар ш. Москваи Федератсияи Россия “Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризояти миллӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” ба имзо расид.

Раванди  сулҳи  тоҷикон  рӯйдоди душвор, вале муҳимми сиёсие буд, ки сарнавишти миллати тоҷикро муайян намуда, бо тасвиби “Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризояти миллӣ” марҳилаи тақдирсози таърихи навини Тоҷикистон оғоз гардид.

Гарчанде,  ки  мо ҷавонони даврони соҳибистиқлолии кишвар, дар солҳои воқеаҳои сиёсии Тоҷикистон (ҷанги шаҳрвандии солҳои 1992-1997) ҳанӯз ба дунё наомадем, вале  аз тариқи оинаи нилгун, матбуоти даврӣ, асару мақолаҳои адибону рӯзноманигорон ва олимон аз инъикоси воқеаҳои солҳои 90-уми қарни ХХ бохабар гаштем, воқеан ҳам мо  шукргузор аз қарорҳои қабулкардаи Иҷлосияи таърихии тақдирсози XVI-уми Шӯрои Олӣ ва заҳмату талошҳои фарзандони фарзонаи миллат менамоем, зеро дар фазои сулҳу оромӣ ва камоли хушнудӣ зиндагӣ ва фаъолият менамоем. Дар атрофи ҳамин Иҷлосияи тақдирсоз, сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз намуда буд, ки “…бо тақозои таърих, ваҳдати миллӣ на танҳо тифли дар гаҳворабудаи истиқлолиятро наҷот дод, балки тақдири ояндаи ӯро муайян сохт ва Тоҷикистони тозаистиқлолро ба сӯи ҷомеаи мутамаддин ва арзишҳои волои башарӣ ҳидоят намуд”.

Воқеан ҳам таъсири қабули “Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризояти миллӣ буд”,  ки тамоми душвориҳо  ва монеаҳо паси сар гардида, рӯзгори мардуми тоҷик беҳ ва  кишвари азизамон ба шоҳроҳи пешрафту тараққиёт рӯ оварда, худро аз ҷиҳати сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ комил гардонида тавонист.

Донишманд ва ҳикматшиноси аврупоӣ Бернард Шоу, ки бештари умри хешро сарфи омӯзиш  кардааст, дар хусуси шинохти миллат чунин меорад: “Симои миллатро олими беҳамто, варзишгари ногузир ва сиёсатмадори озод муаррифӣ мекунад”. Сарвари давлат, мӯҳтарам  Эмомалӣ Рахмон, ки худ меъмори сулҳу пойдории тоҷикон ва ваҳдату якпорчагӣ мебошанд, таҳсини волои тамоми гуфтаҳост.

Пешвои муаззами миллат дар яке аз баромадҳои худ, чунин фармудааст,  “Ҳар касе,  ки ниҳоле  сабзонда  бошад, медонад дарахт соле як маротиба хосил медиҳад. Аммо ниҳоле  низ ҳаст, ки ҳамеша меваи ширин ба бор меорад. Мо меваи ширину сабзонидаамонро чашидем, ҷомеаи мо аз он баҳравар гардид, мо ҳаргиз роҳ намедиҳем, ки дигар теша ба решаи он расад». Он дарахте, ки Пешвои муаззами миллат дарахти сулҳу ваҳдат номиданд, воқеан имрӯзҳо меваи ширину пурсамар ба бор овардааст. Воқеан ҳам дар кишварае, ки сулҳу амонӣ ва дустӣ хукмфармост, он давлат руз то руз гул - гул шукуфон гашта, иктисодиёташ тадриҷан меафзояд ва  дар ин раванд  ҳам аз ҷиҳати сиёсӣ ва ҳам аз ҷиҳати фарҳангӣ пеш меравад.

Бо шарофати Ваҳдати миллӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон дар арсаи ҷаҳон қадамҳои устувор гузошта, бо такя ба сиёсати “дарҳои кушода” ва пешниҳодҳои созандааш мавқеи худро таҳким бахшид ва дар оянда низ бо қадамҳои устувор дар паҳнои олам нақшофарӣ хоҳад кард.

Достиева Дилафрӯз 

ходими хурди илмии шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии

Институти омӯзиши масоили давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ